Pitékét merupakan kumpulan lagu-lagu sekar alit yang diambil dari segala macam sumber geguritan/tembang, dikhususkan bagi remaja, siswa atau siapa pun yang memulai belajar bernyanyi Bali. Naskah ini juga sekaligus berisikan tutur-tutur Bali terbaik yang tidak pernah lekang oleh zaman. Naskah dikumpulkan oleh I Wayan Sutedja, Buruan, Penebel, Tabanan menjelang akhir hayatnya.
Pupuh Sinom
1. Sinom anggén jumun têmbang, nêmbangang “pitêkêt” puniki, kêtusan karyan sang wikan, kahatur ring truna-truni, miwah para alit-alit, dumadak kayunnya cumpu, nêlêbang nganggo pangancan, nyujur hidup mahutami, lampah anut, ring kêcap sastra agama.
2. Patuté numadi jadma, sanuné cênik gêlitik, malajah mangulik sastra, anaké lingsir tunasin, sakandan tuturé lêwih, kotamané jroning hidup, manusané kadi lalang, tajêp sahênuné cênik, dadi puntul, tur bingung yan suba tuwa.
3. Dabdabang malu dabdabang, mungpung ragané nu cêrik, malajah ningkahang awak, darma patuté gugonin, êda pati iri hati, dulêg têkén anak lacur, êda bonggan têkén awak, laguté kaucap ririh, êda sumbung, mangunggulang awak bisa.
4. Tiru-tiruang matingkah, di raga galih-galihin, gobané malu pêdasang, mêka anggén manyuluhin, ditu suba sinah pasti, goba kasar tui bagus, mêkané suba ngédéngang, solahé masih suluhin, ala hayu, tutur anggon manyinahang.
5. Saking alit jua dabdabang, masolah patut apikin, tata sila mangdén tatas, alêp manis ngulangunin, adoh saking pêrih nyilib, sang satia bêcik ya tinut, jujur mulus tan pacéda, apik mamêrsihin diri, budi luhur, dadi sunaring buwana.
6. Solah laksanané mêlah, anggon bêkêl sanun urip, pang bisa manyama braya, mabanjar makadang wargi, braya mitra apang asih, saling asah saling asuh, kadi singa têkén alas, pada-pada saling kêmit, saling tulung, jalaran manêmu suka.
7. Ngaba raga apang tangar, apang êda kêna cangkit, bibih katuruhin gula, êjité kakilit bandil, wiréh liu cara jani, kulit isi twara patuh, ngasih-asih ngaku trêsna, nanging jati musuh sêngit, twara kimud, lakar manyangkalén timpal.
8. Incêpang pêsan dimanah, kayunné tuntun galihin, sêlêhin jroning agama, tata-susila tuwutin, sébêt tangar siang latri, dulurin nirmalan kayun, sing solahang pang maguna, têkén kadang braya wargi, budi sadu, jana nuraga utama.
9. Ida sang mraga utama, né madué gagunan lêwih, têlêb ring sadaging sastra, satata ngandapang diri, kadi pantun yan upami, né jêlih tan mari nguntul, né puyung ya dadi jêrang, pêdasang to anggon cêrmi, maka suluh, tingkahé manadi jadma.
10. Malih kadi jun upama, ané bêk misi nêngil, ané mbuhan ya ngoncang, kéto waluyané jati, jadmané bêk sastra aji, twara liu munyin ipun, nanging yan tuna kabisan, sombong bangras mabêt ririh, munyi liu, nyunjung awak ngandap ruang.
11. Da dêmên ngandapang anak, déwéké apang kapuji, anaké apanga nyêrah, mucukang bênêh padidi, bênêh-lêpas ngêbêk di gumi, makêjang ya makta patut, masih pada misi iwang, to malu patut pêdasin, nyén nyak nuwut, sakita karêp iraga.
12. Êda nyacad-nyacad anak, rêsêpang sai dihati, twara ada tan pacacad, sahananing isin gumi, ênto bulané di langit, cacad bané misi bungkut, suryané panês pisan, sagarané mayéh pahit, twara pangguh, ayu nêrus maring jagat.
13. Yén cêning sayang ring raga, anaké malu trêsnanin, wantah kéto sasulurnya, da cêning iwang minêhin, anaké tan bina yukti, sayangé ring raga patuh, sami mangantêbang raga, masuwuk ngopénin urip, sida durus, lantur mangguh karaharjan.
14. Munyiné sangêt ngranayang, dadi nista dadi luih, kapuji miwah kacéda, kéman miwah kagêdêgin, rawosé masih ngawénin, sangkan sang pradnyan puniku, sang tatas ring gunan sabda, mangrawos tan mari apik, manis muluk, nudut manah sang mirêngang.
15. Yan kadung biasa agal, magéhék sai nakutin, gangsul tan paharimbawa, tan urung mangêlahlahin, kadang braya kula wargi, twara ngasén milu jêndul, kuping barêngan nêbêlang, sayan twara ningêh munyi, nagih ngêlur, apang sida kadingêhang.
16. Kênêhé sai incêpang, sagumi pang manggih bêcik, olas hatiné gêdénang, anak lan iraga tuwi, têkaning isarwa prani, mangdénnya rumasa patuh, sukayang yan anak suka, angênang yan anak sêdih, apang tuhu, awaké rumasa tunggal.
17. Dursila ngawé sangsara, gêdêg têkén anak lêwih, ngulah payu padidiyan, kênêhnyané sai iri, tusing nulung anak sêdih, bikasé satata ngagu, tau têkén awak ngêlah, wiréh tusing lakar ngidih, pêsu bêgug, têkéning anaké tiwas.
18. Yéning têkén anak ngêlah, arta brana karang carik, twara sêdêng mapadana, twara ja lakar katolih, masih sing nyandang nulungin, antuk dadaharan liu, anaké né suba warêg, réh kadi ujan upami, ka pasih ulung, dadi lêbur tan paguna.
19. Têkéning anaké tiwas, céda angga masih misi, maimbuh sakit-sakitan, lêmah pêtêng kama-mai, ngagéndong mangalih bukti, énggalang patut matulung, dasarin ban asih olas, lascaria jati tan pamrih, saking cumpu, nulungin anak sangsara.
20. Bibit sayangé pamula, apang sida kanti mêntik, kênêhé manulung anak, bani manêsang di hati, ngalih né anggon nulungin, mangda kasidan rahayu, tan takut manadi béla, matindih mangardi bêcik, ika tuhu, darmaning sang mahutama.
21. Sang nyalanang asih sayang, luput saking sêdih kingking, loba pêrihnya matinggal, ia manulung saking aris, twara ngitung untung rugi, né saratang wantah hayu, talêr tan mari ngastawa, nunas ica ring Hyang Widi, kancan hidup, mangdénnya kêrta raharja.
22. Kéto tingkah ka sakala, purukin sai astiti, mungguing ané ka niskala, baktiné ring Sang Hyang Widi, kênêhé apang mangilis, têhêr bakti tan patanggu, jiwa ragané aturang, anggon caru manandangin, ala hayu, paican Ida Batara.
23. Sêngsarané apang ilang, magawé sêlêgang jani, apang ngêlah arta brana, da nyêlsêlang Sang Hyang Widi, sangkan ada tiwas sugih, ada bocok ada bagus, tuwah uli karma phala, êda pêsan pada lali, iki tutur, kawêdar saking sang pradnyan.
Pupuh Ginada
1. Êda ngadén awak bisa, dêpang anaké ngadanin, gaginané buka nyampat, anak sahi tumbuh luhu, hilang luhu êbuk katah, yadin ririh, liyu ênu pêlajahang.
2. Bisa manyumbungang awak, kalingké cai nu cêrik, ada satwannyané suba, Ida Hyang Batara Wisnu, sarêng ida Hyang Bêrahma, ngangkên sakti, lawut kacêpolan lingga.
3. Linggan Ida Sang Hyang Siwa, manyêlêg nêkêd ka langit, Hyang Bêrahma ngalih mênékan, Hyang Wisnu mangalih tuwun, kayang jani twara bakat, sangkan kari, toyané ngulah nuwunang.
4. Apiné nu ngamênékang, kéto satwannyané yukti, êda déwa sumbar-sumbar, sukêh ngalih ané patut, tingkah kadi ngalih sahang, mamêsêlin, amun ingané mangaba.
5. Plapané buka manêgak, dêpang éndépan agigis, bas têgêh ban manêgak, yén labuh bawongé êlung, kéto déwa ja ingêtang, pêlajahin, sahi anggon gagêndingan.
6. Êda bogbog rawos mudah, kêdéké dêpang tunain, alêpang jua matingkah, mamunyi da pati kacuh, êda linyok ring ubaya, napi malih, ring rarama tulah bannya.
7. Êda êmêd mlajah sastra, sai-sai to plajahin, anggon manyuluhin raga, ala ayu pang katêpuk, ring sakala lan niskala, nging da banggi, bané ngêlah kawisésan.
8. Sêkênang déwa malajah, êda ima êda lêkig, yaning ririh nyén ngêlahang, mula kéwêh ngalih sulur, pradé pêlih ban nyulurang, ngamong urip, pét rusak kéwêh nabdabang.
9. Tingkah laksanané lémpas, twara ngugu tutur jati, kanti kêlih masih aba, sukêh ngêséhin prilaku, malês lêngité mapunya, kanti mumbi, kénkénang kadung kaliwat.
10. Yan kêrasa salah lampah, énggalang obah êséhin, pang da kanti nyêlsêl awak, tingkah dadi jalma hidup, dabdabang tingkahé mêlah, jantên panggih, réh tondén kadaluwarsa.
11. Twara ada ulian gampang, kênêh makatang né rumit, sinah madasar laksana, laksana né pagêh kukuh, madasar santêp malajah, jantên pasti, mapikolih phala mêlah.
12. Kéto tingkah ané mêlah, malajah apang sasai, êda lénga ngaba awak, sêlêgang malajah malu, pang da nyêlsêl têkén awak, ngancan kêlih, patut pinêhin satata.
13. Langah Widiné maruang, têkén anak malês lêkig, diastu ngaturang daksina, dija lakar ngidih tulung, bêlogé suba magandong, suba pasti, lakar nêpukin sêngkala.
14. Jani jumunin malajah, awak lêkad suba kêlih, tiru-tiru kapatutan, sastrané ya anggon suluh, nyuluhin ragané makêjang, ala bêcik, sastrané ditu majarang.
15. Sastrané mawak Widi Wasa, anggom mêka sai-sai, ngalanting ditu pang mêlah, lêmah pêtêng ida sungsung, mabraya mawadésa, êda jail, da mêrkak makakakan pêta.
16. Da iri-iri di manah, bogbog momoné impasin, êda déwa mamisuna, êda ngaku-ngaku wêruh, prajani nêmu wisia, manggih wéci, panês bara maring raga.
17. Êda ngajum gunan awak, anak liu mamêdasin, lamun mula twah rêjang, doh para kadéna gambuh, kramannya dadi manusa, pêlapanin, kadi anak ngalih saang.
18. Mêsêlé dadi gêdénang, ngaba abot pala sakit, lamun ingané mangaba, amonto pêsêlang luwung, buka anaké manêgak, pêlapanin, dêpang éndépan manêgak.
19. Labuh ya dadi gigisan, yan bas têgêh ban malinggih, dilabuhé sakit pisan, képék dadi bawongé êlung, kéto kramané pasaja, bogbog munyi, pajalané tuna kêjokan.
20. Ênto ala nêmu jêngah, tingkah jani suba langsih, êda mulus ngugu pêta, réh munyiné katah mauk, munyi trêsna lampah dusta, munyi kasih, lampahnyané satru galak.
21. Êda surud masang cidra, lampah pêtané dasarin, darma sadu pêlajahang, êda punyah pati kacuh, ingêtang jua apang mêlah, néné bêcik, anggon suluh pêtêng lêmah.
22. Ring Hyang Widi mangastawa, sanggahé êda mangêngsapin, pagêh éstiang di manah, mabraya mitra pang tuhu, mararama êda capala, tulah urip, salara-lara têmuang.
23. Yan katah nandur kotaman, katah wohnya kapuponin, yan nandur kapah tur langah, kapah sukané kapupu, liu sêlag kakéwêhan, tong maludih, tiwas-suka sugih-duhka.
24. Né madan malaning manah, kroda loba iri hati, ngulah suka padidiyan, imput yan têkaning tamiu, cupar tong dadi têmpilin, rahina wngi, ngrêgêp ilmu kadêmitan.
25. Buwina patut saratang, êda ngawé anak sakit, carayang nyayangang raga, kén anak pang kéto patuh, ring déwa miwah pitara, nto baktinin, satata da mangêngsapang.
Pupuh Ginanti
1. Ampahé makarana bingung, sangkaning laksana pêlih, malês tur lêkig malajah, wêtu kiapé sasai, pêsu mulih ngutang lampah, tusing ada né kaalih.
2. Gradag-grudug tanpa unduk, madasar dêmên malali, mangulahang ané gampang, pajalané bingung paling, ngalih galang nêmu halang, twara bakat né kaapti.
3. Yaning têlêb sinah têpuk, dyastu ané sulit-sulit, tatujoné jantên sida, pangalangé dadi lilih, madasar bahan upaya, majalaran jêmêt rajin.
4. Jêmêtang jantên kapangguh, ingêtang da pêsan lali, kabisané luwir sanjata, né dadi prabotang sai, né anggén ngaruruh mêrta, sahênuné pada hurip.
5. Malajah da pêsan kimud, pang da kémad maring gumi, undukang jani mamanah, mapinêh saindik-indik, undukang daya upaya, pang da rikuh ngamarginin.
6. Asung wêlas asih sadu, saratang hidêpé nampi, nampi ané patut tulad, impasin né salah kardi, pula sané mawoh mêlah, sané sahi ngulangunin.
7. Ilangang hidêpé umput, ampaté sami têlahin, tolih ané patut tulad, têmpayang dini di gumi, makrama adat pastiang, mangitung lantas marginin.
8. Êda ngawé sungkan kayun, sikut-sikutang di budi, di bwana sahi tiruang, dumadak jadmané asih, asihé kaucap mêlah, katah né ngadanin bêcik.
9. Pakayun ida sang sadu, nika nyandang patuwutin, êda manuwukin manah, nganggon liyangé padidi, sêngka déwa dadi jadma, réh onêngé misi pêlih.
10. Êda jêdig miwah punggung, langgah langgana di hati, arêpé maring manusa, tuwa bajang agung alit, bakti plapan to arêpang, pakukuhang siang latri.
11. Pagêhang mlaksana sadu, apang mamuktiang bêcik, hayua obah mangênêhang, to tidong niki boyanin, kênêhang lawut jalanang, phala karma sida panggih.
12. Êda bangras pati kacuh, bêsêh polo da ngulurin, halêpang saking samita, munyi manis ngêtus budi, nika gunané kabuwat, lêbur sahananing sulit.
13. Wêlas asihé puniku, patut agêm apang pasti, pêtêng lêmah aja lupa, ngacêp isarwa mahurip, apang manggih kasantosan, pangan kinum wibuh sami.
14. Ahimsa ênto kawuwus, solah tan mamati-mati, sahi mondong asih sayang, marêp ring sarwa mahurip, patuh sayangé ring raga, ênto solah darma jati.
15. Sing solahang nudut kayun, ngarawos patut apikin, wiréh yan bawosé iwang, bangras manyakitin hati, muwuh dêmêné misuna, patêh kén mamati-mati.
16. Ênto krana cêning bagus, magéhék bangras impasin, makadi da ngawé hala, marêp ring isarwa prani, kéto déwa apang tatas, himsa karmané kêlidin.
17. Ring tatwa sêkên kapangguh, solahé mamati-mati, makadinnya ring manusa, bangêt papa pacang panggih, turunané milu jêngah, phala karmané katampi.
18. Kawit jani da manuwut, solahé mamati-mati, wiréh sêkên ngawé dosa, santanané milu sêdih, mêlah né jani kawitang, sila darmané marginin.
19. Kasub japa mantra dudu, antuk solah smita bangkit, hayua nyêbêng marungusang, ênto awak bêgug hati, êda ima manyusupang, rangsukang gunané lêwih.
20. Êda gêmba-gêmba ngrangsuk, nrima suka lila budi, panês tisé to awakang, dêmêné anggon nyundarin, êda iri hati bonggan, bêgig cinging drênggi jahil.
21. Nika jêlé phalanipun, maphala gêdêgin gumi, sakatah jadma ngopêtang, ngucapang kanrakan sahi, nika dadi sisan para, tan nyandang tiru di gumi.
22. Êda kéto cêning hayu, kadang mitra tuwah alih, liyu ngêlah kakasihan, sraya kanti tindih-tindih, pada salulut katrêsnan, nékéto déwa kardinin.
Pupuh Pangkur
1. Sami sêngka mamastiang, iwang patut jêlé mêlahé to sami, yén alih sujatin ipun, sami ajak twara nawang, bênêh pêlih, wiréh kahanané liyu, kitané pada malénan, dêmên liu akwéh ngêdêgin.
2. Subalang jani di manah, buka cêning malajah sanuné urip, nika wênang nomêr satu, nanging pang satya dimanah, êda ganjih, né plajahin malu hitung, apang da nuwut né iwang, ngundukang bênêh né pasti.
3. Ila-ila ngaku bisa, sada sumbung ngorahin ya kêma mai, kabatêk dêmên marêmbug, nuturang déwéké pradnyan, dêmên ngorti, ngorahang iba kagugu, sujatiné jalma bêngal, liwat pongah ngaku ririh.
4. Yan sujati anak wikan, twara pêrlu ngomongang awak padidi, munyiné sing ngulah pêsu, munyi banban alon plapan, tangar manis, tata krama manut sulur, milpilang pangunadika, ngawé lêga sang miragi.
5. Intip pari krama drêsta, adigama déwagama da nulakin, lampahé sikutang ditu, ané suka klawan duka, to pinêhin, yan hala mabukti lacur, yan patut mabukti mêlah, kéto jani ban minêhin.
6. Yan sing tawang êda kémad, ngêkoh hati nunasang ring sang uning, dasarin ban hati sadu, munyi manis sêkên plapan, apang jati, pasajané anggon tunggul, guyu bobab joh tongosang, déning to madéwék gêni.
7. Misunané johang pisan, apan jati ngranayang sakit hati, munyiné da ngulah pêsu, da dêmên ngomongang timpal, kêma mai, ngaba rawos tan pasulur, mêlah jani to tinggalang, tutur sastrané ulati.
8. Saluir pitutur anak, pêték-pêték pastikayang twah di hati, yan tan krasa igum malu, kantiné ajak nimbangang, yéning pingit, tan dadi tawang jak liu, saih imbané ruruhang, ingêt-ingêtang di hati.
9. Sasolahan ané suba, adi parwa di satwa yadin gênding, ditu ngalih imba patut, sangkan saratang malajah, wyastradi, réh ditu kandané cukup, maka sipat pratiwimba, sastrané twah gêlantingin.
10. Tan lyan wantah haji sastra, maka tungtung anggén pamucuk di margi, yan ring wêngi maka suluh, ring sagara maka palwa, ring pratiwi, maka kréta lwih kukuh, yan mati panunggun atma, ring hidup panunggun hurip.
11. Sang hyang sastra haji buat, syapa wêruh to anak suba maji, né tan wruh né tan paunduk, tongosé sahi durinan, sêkên jati, saratang pisan maguru, anaké têlêb ring sastra, mapikolih guna lêwih.
12. Guna lêwih ngardi purna, jantên dirga hayu pacang kapanggih, hayu ulah hayu têmu, ala ulah sangsara bakat, to élingin, krana patut pagêh nêrus, malajahin sarwa sastra, sida rahajêng kapanggih.
Pupuh Durma
1. Pêlajahin cai maningkahang awak, mamunyi pêlajahin, ngadu sasêbêngan, sêmu wulaté nyênyêrang, kêmikan bibihé manis, anggon mangalap, trêsnan anaké ring cai.
2. Da mamotoh mamadat mangutang-ngutang, makadi daya lêngit, solah apang mêlah, mabanjar mapisaga, êda mangulah piranti, apang lascarya, astiti bakti ring Widi.
3. Yan manyakap gawén pisaga di banjar, êda mamêsu mulihin, magawé sêkênang, masawitra apang mêlah, êda manuhunin rusit, asih mabraya, ênto anggon lima batis.
4. Singnya ada anak makuma pitrêsna, suka olas ring cai, ênto êda mangêngsapang, têkéning pisukan anak, rasa-rasayang di hati, apang pasaja, patuté anggon nasarin.
5. Da mamokak mêrêkak makuma bisa, twi cai sadia ririh, tau têkén daya, wicaksana tur pêradnyan, suka bungah nandang lêwih, kanggoang banjar, braya mitra sami asih.
6. Êda pati kêndêl bonggan nyungjung awak, liyu hênu buin rasanin, liyat cara mbéda, munyiné anggon dosa, bungahé makada iri, hidêp idusta, ngupaya ngapét silib.
7. Apang bisa cai maningkahang awak, ngarasayang bênêh pêlih, da ngugu pisuna, musuh makuma rowang, rowang dadi musuh sêngit, idusta corah, tan surud mangarusit.
8. Lamun ada anak sêdêng mawirasa, padingêhang apang pasti, da mangêlén wulat, ingêrang apang saja, êda pati liyat-liyatin, êda manulis tanah, kojarania salah tampi.
9. Singnya kagét ada rawos papingitan, bakat piyarsa cai, to da mangoncarang, simpên anggon kêmitan, di hatin cainé puji, êda mamasahang, sêdêng tohin ban hurip.
10. Yaning ada budin cainé prapanca, ênto musuhin cai, êda bahanga molah, idêpé sadu darma, ênto anggén manalinin, saktin indriya, pêndêm cai di hati.
11. Apang mêlah mabikas musuh di manah, tatasang bêsik-bêsik, wêtuning tan hénak, êda manyalah para, yan pêlihé twara musuhin, tan wurung rusak, rajah tamahé amukti.
12. Dadi murka wulahé mangamang-amang, rowangé dadi gêting, tungkas mapangrasa, munyiné tka galak, kéto cai sangkan kêtil, mangamongin manah, tong bakat ban nibénin.
13. Sangkan arang anaké tatas ring sastra, dêmêné bas tuwukin, ênto makada lipya, têkéning sambada mêlah, ané nyandang patuwutin, twara idêpang, nédarma kadéna wil.
14. Kénto suba cai ada bandingannya, kêtil sukané alih, yadin cai ngêlah, saluwiring ngéndah pélag, lamun iwang ban ngamongin, ya dadi têlah, hilang mangalahin cai.
15. Anging cai jani sêkênang malajah, sastrané da mangêjohin, andéyang mémé bapa, takonin tutur satwa, kandan awaké numadi, manggih sangsara, to né tatasang cai.
16. Sastra anggon cai mémé miwah bapa, ditu takonang sahi, laksanané mêlah, suba ada makêjang, néné madan bênêh pêlih, ditu tatasang, takonang sahi-sahi.
17. Yén sih cai suba tatas têkén sastra, tatwa adnyanané gulik, ênto pêdasang pisan, apang êda salah para, anak liwat sêngka gati, mabudi nawang, tatas sajroning hati.
18. Singnya ada anak ngêndogin ban pêta,ngucapang sastra lêwih, da ndén mangawokang, pinêh-pinêh kênêhang, êda têka manidongin, usud takonang, apangnya kanti pasti.
19. Êda dropon nyambatang né twara tawang, kalih tong tahén nêpukin, da mangugu orta, ortané ortén-orténan, né abêsik patpat dadi, méh langkung adasa, nguda né ênto gugonin.
20. Salwir munyi kawêdar saking wong lian, dahat sêngka twah manampi, bisa dadi pisuna, ênto tangarin pisan, apang danan kasêngkalan, pilih ngidêpang, pawarah janané sami.
21. Sadu darma êntoné nyandang rajêgang, anggo gêlar pati hurip, pdasé jalanang, matané dadua ngênotang, ditu mara sinah jati, né né sêdêng tulad, sangkan patut to pilihin.
Trikaya Parisuda, Sadguna, Panca Satya,
Trimala, Sadripu, Sad Tatayi, Sapta Timira.
Pupuh Sinom [Trikaya Parisuda]
1. Trikaya parisuda, tingkahé tatêlu jati, wêtu saking budi satwa, wasanané ngawé bêcik, kayika laksana lêwih, wacika bawos sadu, manacika kanirmalan, kayun suci jati hêning, nyandang tuju, anggén ngêmban sang hyang atma.
2. Kayika mangkin kawitang, nyandang bobotang puponin, êda ngosa gêlah timpal, ngugonin tingkah mamaling, da pêsan mamati-mati, nyakitin sarwa tumuwuh, tingkahé drati krama, né twara nyandang lakonin, smara dudu, ngawé buwut di kurênan.
3. Wacika jani kaucap, utama bahan mamunyi, êda mobab mamisuna, da ngêtahang rawos pingit, mamunyi pêlapanin, êda bangras pati kacuh, ngawénin anak duhkita, mamisuh cêmêr impasin, ênto mungguh, babacakan wak capala.
4. Manacika ngaran manah, manahé nirmala suci, suci tan kahanan loba, loban hidêp iri hati, hatiné mamusuh sêngit, sêngit têkén anak payu, payu wêtu manah sasar, sasar hidêpé mamurti, murka punggung, punggêl bahan, kanirmalan
Pupuh Ginada [Sadguna]
1. Nêmnêm bacakan sadguna, karahayoné kahapti, usahayang to saratang, masadana hidêp sadu, anê jani to bacakang, bêsik-bêsik, sasuduk madan sadguna.
2. Sandi madan wicaksana, minêhin né rimbit-rimbit, sébêt ririh matatimbang, êncén ngranayang pakéwuh, twara tahén mangobêtang, yadin sukil, gampang bahan nglaksanayang.
3. Wigraha madan kasihan, ngêlah kanti liyu gati, dêmên ngalih paswitrayan, pasobaya saling tulung, mangranayang dadi élah, manangkêpin, sakancan musuhé galak.
4. Jana tuwoné mabikas, tong tahén ngalongin janji, kukuh têkén rarawosan, mawanan dadi kagugu, nyama bêraya katrêsnan, ngidêp munyi, tong bani nungkas kakêncan.
5. Sana duwêgé matingkah, ngaba awak sébêt ririh, wicaksana macacidran, yadin di tongosé sêmput, nyidayang masih mapéngkas, tur makêlid, luput tan kahanan baya.
6. Dwésa ririh madadugan, cêlang sébêt tur cariring, nyalanang pangindra jala, ngékanang musuhé nungkul, rêp sirêp asing matanggal, onya jêrih, nunas ica ngaku kalah.
7. Sraya ngalih kakanténan, ané dadi anggon kanti, têgul bahan pasobaya, ajak magêtih abungbung, paras-paros mararasan, saling tindih, kala nêpukin sangkala.
8. Kéto né madan sadguna, swiréh bisa mangulati, kapitrêsnan nyama braya, lamakan makêjang asung, ngidêpang asing solahang, mawak sakti, kasidén kajana loka.
Pupuh Ginada [Panca Satya]
1. Panca satyané ucapang, utama patut lakonin, anggén suluh pakédêpan, sajroning désa makumpul, jani bacak suwang-suwang, apang pasti, mangda bêcik mamirêngang.
2. Kawit satya-hrêdaya, pagêhé mangamong budi, asih tuhu cucud olas, ngardi jagat pang rahayu, twara ngitung pêtêng lêmah, mangastiti, bakti ring nagara krama.
3. Ping kalih satya-wacana, pagêhé têkéning munyi, tindih têkén né rawosang, ngaranayang nyama asung, pisaga braya pada lêga, mangugonin, ngranayang élah matingkah.
4. Satya-laksana ping tiga, nyêmak gaé jêmêt gati, manut têkén né rawosang, twara tahén nyalah unduk, nyêmak gaé kanti pragat, ngalêganin, wê désané dêmên ngajak.
5. Satya-samaya ucapang, twara linyok têkén munyi, mabawos jati satata, ngawé lêgan anak liyu, kapihandêl kacagêrang, sahi-sahi, dadi imba di pakraman.
6. Satya-mitrané utama, tindih têkén braya wargi, suka duka ajak timpal, twara tahén nguluk-uluk, sahi ngawé lêgan timpal, katrêsnanin, nyama braya pada wêlas.
Pupuh Sinom [Trimala]
1. Trimala bacakan corah, corahé tatiga jati, kasmala corah laksana, sané tan nyandang lakonin, mada corah di munyi, munyi bangras pati kacuh, moha corahé di manah, manah loba iri hati, ngawê satru, sami anaké andapang.
2. Lêkahan irajah-tamah, itrimala ngamimitin, ngadakang sakancan corah, ngawêtuang musuh sêngit, sad ripuné dadi mijil, sad tatayi barêng mêtu, kalih isapta timira, musuhé ring raga sami, dados satru, pacang ngawinang sangsara.
Pupuh Ginada [Sadripu]
1. Kama sané mangadakang, indriyané adasa cêning, daséndriya bacakan momo, sané ngawêtwang ulangun, buwin jêbos to tuturang, bêsi-bêsik, babacakan daséndriya.
2. Loba twara mangêmêdang, kasukané têkén daging, ngalobayang gêlah timpal, yadin saking nguluk-uluk, kéwala suba mabahan, dêmên ngidih, twara ngitung ujar para.
3. Moha solahé né bangga, dêmên kakadénang ririh, réh andêl têkén kabisan, dadi mêtu bêlog ajum, dêmên pêsan kajunjungang, pongah jwari, ngêndog timpal kapisaga.
4. Murka laksanané akas, satata mahidêp brangti, gêdêg kênêhé jalanang, wêtu dadi ngadug-adug, salah tampi énggal pisan, babar pêdih, andêl têkén kakêrêngan.
5. Himsa tan kapiolasan, laksana mamati-mati, tka wirosa ngamatiang, sawatêk sané tumuwuh, ngalakonin sakawênang, ngapét pati, satata mahidêp kroda.
6. Matsarya dêmên misuna, iri hati tidong gigis, maricéda dêmên pisan, ngadén awak paling luwung, makêjang anaké cacad, dadi hati, ngumik timpal tong jangkayan.
Pupuh Sinom [Sad Tatayi]
1. Sad tatayi karawosang, jêlé tan nyandang lakonin, nêmnêm buta pahidêpan, angraja-pisuna siki, angêracun kaping kalih, nunjêlin né kaping têlu, angamuk né kaping êmpat, naranjana ping lima malih, ping nêm ipun, drati-kramané kaucap.
2. Némadan ngraja-pisuna, munyi bobab ngawé lêk hati, dêmên nyatwa sané nora, ngawé iyêg sahi-sahi, ngaracun tuturang malih, dêmên nuba ngawé lampus, nunjêlin sané pamêkas, ngênjut umah jêron widi, twara patut, nika pacang laksanayang.
3. Angamuk ucapang muwah, mrajaya mamati-mati, twara ngêlah kênêh olas, maring sahananing urip, manuwutwng pêtêng hati, byapara idêpé bingung, lagas mrajaya timpal, twara ngitung bênêh pêlih, ngawé buwut, wa désané sambêh buyar.
4. Lanturang sané ping lima, anranjana kawastanin, sahi dêmên ngutik timpal, ngawénin apanga sakit, ban solah nêluh manésti, papasangan tanêm nyaru, ngawé pakéwêh wa désa, bilang laku nyangsayanin, tong kagugu, nyama braya pada gila.
5. Ané ping nêm drati-krama, smara dudu kawastanin, dêmên ngudik somah timpal, momon hidêpé ulurin, sahi ngawé sakit hati, ngawinang pumahan sêmput, ngawé nyag pakurênan, nyama braya pada sêngit, asing laku, twara sudi masocapan.
Pupuh Pucung [Sapta Timira]
1. Pêtêng pitu, sapta timira kawuwus, bacakan dursila, né twara nyandang lakonin, cêning hayu, pirêngang jua apang mêlah.
2. Bacak malu ané madan pêtêng pitu, bêsik kasugihan, dadua kapradnyanan cêning, patpat têlu, kayowanan lan kagungan.
3. Listuhayu, kasaktyan kawiryan pitu, néjani tuturang, laksanané bêsik-bêsik, tan rahayu, réh singsal muda hidêpan.
4. Wêtu jumbuh, kasugihan ngawé bêgug, dêmên mandog-ndogan, tau têkén déwék sugih, tan pasêmu, ngandapang anaké tiwas.
5. Nguklu-uluk, kapradnyanan ngawé bêgug, dêmên mandog-ndogan, ngadén déwék paling ririh, wastu jumbuh, ngaku-aku nawang swargan.
6. Ngadug-adug, kayowanan gêdé bayu, wiréh ênu bajang, makêjang anak êndogin, saking tan wruh, têkén déwék pacang tuwa.
7. Babar ngagu, kawangsané agu-agu, manyinahang awak, mandog-ndogan dêmên gati, ngadén dusun, kadang brayané andapang.
8. Kalistuhayu, ngadén goba jêgég bagus, satata matandang, nyêntokang goba sasahi, wêtu jumbuh, cacad timpalé makêjang.
9. Wastu jumbuh, kasaktyan makada jumbuh, tingkahé pramada, tau têkén déwék sakti, dadi bingung, pongah mangoncarang mantra.
10. Réncang liyu, kawiryané dadi bêgug, makêjang andapang, ban kasadiané numitis, dadi agung, satata dêmên jungjungang.
Pupuh Sinom ( pamuput )
1. Ngiring mangkin pêragatang, gênding cantungan puniki, wantah amunika pisan, sida antuk tityang milpil, mawit manahé subakti, miwah prihatin kalangkung, manggih jagat aro-ara, rajah tamahé mamurti, minab tuhu, pangrabdaning kali yuga.
2. Pangabaning kaliyuga, buyar jagaté sami, mahiyêg ngrêbut kakwasan, magulêt ring kadang wargi, sami mapi-mapi ririh, iwangé kadalih patut, nyarah nunjêl marikosa, ngrusak parhyangan makadi, pada rusuh, ngulurin sakita karêp.
3. Ring masaning kaliyuga, kênêh anaké nungkalik, kadarmané tan paguna, arta brana kahubêrin, bobab ngamawukin diri, tata susila tan krungu, pianak langgah ring rarama, wantah kotamaning budi, sida nglêbur, jagaté mangda raharja.
4. Tutur indik pari krama, daging “pitêkêt” puniki, diastu jantên lintang tuna, madak dados kanggén sundih, manyinahang kawon-bêcik, sida milih sané hayu, maka sarana utama, pangêmpêl panangkan kali, jagat landuh, panjaké nêmu bahagia.
5. Majêng ring Hyang Prama Kawia, mawit saking manah suci, sêmbah tityang skala-niskala, Ida nuntun saking singid, “Pitêkêt”sida kapilpil, mogi wéntên gunanipun, ring para pangwacén samian, alit-alit truna-truni, inggih puput, kirang-langkung ampurayang.
PUPUT.
Tabanan, 5 Januari 1999.
I Wayan Sutédja.
Om awighnamastu nama sidam
Iti tutur buana puraka
Duk ida pêranda wawu rawuh, ica ida ngikêt ada anggen ida kakawin, Nitisastra, sakeng mula tutur lêwih, tur wit nyambut tutur putra sasana sane mamêrihang sang sadhu sami, natan lian sarining kapatian, pamor ring tarya suksmane, ring maha padma mungguh, reh ika wiwitin sami, sami sadaging jagat, sami-sami ipun, sadadian panca maha bhuta, akasa, teja, bayu, apah, prêtiwi, sami mêdal saking irika, sane mawasta bata prêbawa seyetthi, dados sampun mawindu, bayaya ongkara tulen, nghing kari dados katuduh, durung nyata, durung sajati, durung mawasta, sadasamidang durung, kari rasane jêjêhan, kari matah, gêlis madêmang kapêlêk, jêrih kapanêsan, krana panês saking tênggang, krana tênggang tatan hana kawasa, ngajêngang ulam, punika tan hana panggih rahayu, sawireh sarêng sami manusane, ngaba cacad, sasoring langit, sawatêke madaging angkihan, miwah madaging matane, sanadyaning buron sêmut, miwah asing kutunin bumi, samian nira mamêrihang ne utama, nêrus, sane tan kêna inucap, nghing sidane tan sida, hyang widhi sampun uning jadmane arang wikan, katuturane lintang lêwih, kocap sane tan madaging cacad, kojar ring salontarane, sane sampun kasumbung tur kasêmbah dening jagat sami masih matra madaging cacad, klikliking cacad, durung têrus rahayu, salingke jadma manuse, sane makrana bêcik, tan pati cacad-cacadin, sami pada ngaba cacad, gunung agung punika pinih luwih tur kapuji, dening jagat kabeh, dingine sane cacad irika, Sanghyang Surya panas tejan ida, Sanghyang Ulan misi bungkut, sagarane matoya pait, Sanghyang Indra capala ida, Sanghyang Wisnu ngangon lêmbu, Sanghyang Sangkara nila kanta kêni wisya kalakuta duk riyin, kala ngiyiting mandara, sêkar tunjung bunga pinih luwih yan rêsêpang masih misi cacad, reh ring watêk mijile, cêndanane dewan taru, gowokne misi lalipi, punika cacad nyane, ngaba ala ayu, langkung sêngka ngimpasang, sami gaya nadyan cacad, mangde kikit, tan dadi tarakanrangan.
Ya nika putunganing manah, yan hana manah rahayu, wênang ngêtut pangkat sang Pandita, yan sang Pandita sampun lêwih, wong sabaranag wênang turut, ane makayun rahayu, sane munggah lingning aji, yan hana wong bagus, tan suwe bagus, yadian ia sugih mas pipis, tan hana awe tapa malaran, patut ia ngaturang punia, bantêne ring sang hyang Titah malih yan pitra rêna ring pianaknia, muang bibi, muang ring kadang, sami trêsna antuking ring mas slaka muang pipis, muang uma nasi, boya awet palania dana nistane kadi toya di don candung, atutnia, hêning kantên mapulungan, yaning gêmêl ia tong bakat usud, tan hana mala lêtuh apan ia kalise tidong agigis, yaning ne bawose ring tutur, sane awet papalarania wênang madana puniane kalagu, muah maweh tuture ayu tur ajahin ia darma, punika ne awet palarane, muah misunayang pianake luh paling kêliha, sane kari daha, punika sane awet palarania, tuhu dana utama, wastania, tur madana punia, malih nyulurang titir, yaning samadi tanpa brata puja yoga, muang sanghyang Aridina, ne rajêgang, mangde sampun dawuh, yaning dania, ne awangun, hana pamalêsing dewa, magutan alane, ngamargiang punia satu, palane tikêl sapuluh, yaning nuju gra, nikêl sasian punia, ne asiki sampun langkungina, alane yaning manuju tapa ganda, kala sang sadu masadana punia, palane langkung lêwih, tanpa watês palane, punia sanunggal malih ipun ya antantara kalan ipun, tan tilêm purnama, masangang punia, punia sanunggal yaning muniain kadang aji, puniane sanunggal tikêl apisan, yaning muniain sang wiku putus, yan ia maweda, punia tunggal nikêl siu, pangwalêse saking singid, yaning wonge nyadia rahayu, nulurang krêti, yaning nyidayang ngamanggêhang asapunika, têlas alane, dewa ya, mahyang yaning pêpêk pakrêtine ring Widhi, muang ring siwania, malih ring sanak kadang, aji, yaning sampun saking las, tan wawanêng pamalêse saking dewa, sapunika kojarnia, sastra utama tingkahe manangun punia, ngangge nista, madia yaning maweh tuak ulam nasi, kawastanin dana nista, yaning maweh wastra kampuh, sane alus-alus, sanadianing mas slaka, muang pipis kawastanin dana madia, yaning mawehang anakluh tur pianake dêha, utamaning dana ngaran, yaning mawehang tutur kojarning sastrane ayu, antuk sang wiku tur ajahin darma, punika ngasorang dana sami, nadian akeh yaning sampun manurut, tur manahe lila karahayuan, pinika palane kalangkung lêwih, nadian akeh yaning tan maturut, sakadi padang tua aking tinibaning kunang, pêdas puwun ia, tanpa unduk, karana mapunia ngêlêngang manahe manadi suci, mangda sampun ical palane, dana tur malih patute magêhang kertine, nanging dasare mangda hêning, tur mangda lila, yaning sampun lila, semer satus alah, dening tlagane asiki, tlaga alit tur daken kêna ngalahang sumur satus apan ia makuru têpêt, nesampun ia patut punika rahayu, magawe pala, tlaga abêsik kalangên dening yadnya apisan, yadnya satus kalahanga dening putrane asiki, nanging putrane mabrata kasaktian, brata satyane pinih lêwih, ne satyania istri utama, satya brata, deni brata liu, brata satyane pilih, lêwih, wyadin papinetan, sue manggih papa yaning mamanah rahayu, mangde kukuh ngamêl kadarman, tur pagêh mapunia, mangda sampun linyok ring ujar, yaning linyok ring sato asu, sataun papa kinêlar ring kawah, yaning linyok ring manusa, yan pada linyok ring pada manusa, sabarang, satus tahun ia kinêlar ring kawah, yan linyok ring sang ratu, siu tahun papa kinêlar ring kawah, yan linyok ring sang wiku putus, limang iyon papane kinêlar ring kawah, yan linyok ring dewa, sapuluh iyon papa, kinêlar ring kawah, sami kang wênang tahun, puniki ujar linyok, tanpa mangguh yaning papaning wang, panca drêta wastane, mangotsawa, yaning mangotsawa, tan pahingan nrakane, yaning manomah wadu, sane kaping tiga, ujar ring arêp maurip kaping pate, ujar karaksa ring pitra, yaning kaping lima, rikala gaguyon yaning ujar dadua tan urung mamangguh papa, tinampenan antuk dane ipun, apang sampun salah surup, ngawastanin ane mawasta adua, rêrêhang papasten malih ring tutur sarascaya, bawos bagawan Biasane, punika sane kasumbung, antuk pandita sami, pada dibyaning mujiang tutur, punika patut elingang, sakatahing manusa mamanah rahayu, rêrêhang tatrangan ring buana puraka saking pangandikan ida bhatara Siwa ne riyin ring bagawan Wasista, ngwilang lakoning manusane sami, yaning brahmana masaratan ya mangaji tur masasanjan mangrêngu kertti, wênang madana punia, manêlêbang matirta, mahati suci miwah yan mawarah-warah makadi ne wênang malaku ngawikonnin, pacang manggih papa, rauh pitarane, tinêmu ring sanak putunia pada amanggih papa, muang sêkadi sang ngapapa dana punia, yaning mapunia ring Siwa Buddha Bhujangga, tan hana patut nia tinutang sang Trini, mlaku ngawikonin, pacang manggih papa, rauh têkening pitarane, tinêmu ring sanak putunia, pada amanggih papa makadi nanggapa dana punia ring Siwa Buddha muang Bujangga rua wêlas cacakania, yan apisan madarma.
1. Madan satua, 2. Madan tapa, 3. Madan ia dama, 4. Madan imong, 5. Madan saritah, 6. Madan ia hêrih, 7. Madan ia titiksa, 8. Madan ia Surya, 9. Madan nian yadnya, surya yadnyane patuh asiki, madan dana, 10. Madan ia drêsti, 11. Ne madan ia ksama, 12. Ne mangkania malih trangang, sane madan ia darma, polos ia jati, tan ia bisa linyok, madan satia kalintangan pagêh, sane madan tapa kirangan kadi sayan, sane madan dama magawe iliki jagat sami, sane madan wimatsaritah tan hana bisa ngatin kayun, sane madan wahêrih madan wirang sane patut wirangang samaya uning titiksanane agêngania kroda, sane madan ia tiksna tan wênang tiru, sane madan tan hana mamanês, sane madan yadnya, têlêb ia mamuja samidaning mapuniane pêpêk, sane ning drêsti mangda kasidayang ia amanggih hêning, sane madan ia ksama, madan ia hêlan, hêlane madan pagêh, narima ring satitah, norana surud, ia ginawe bêcik, punika bratan sang Brahmana, muang Buddha Bujangga yening bratan sang Ratu luwih têhêr malajahang sanghyang, tadah pagêh mahêning otrane, magawe yadnya putus, simaning yadnya nasarin nikang wadua, ngardi karahayuan, ring sawatêking kawula gotra, tan pêgat ia ngawea dana, punika darmaning sang Ratu, yan ulah watêk Wesia wênang muruk ring sang Brahmana muang ring Bujangga, miwah ia ngarap puniane ring kalaning dewasa rahayu, miwah ring hyang Tri gêni, malih muruk ia madum-duman ring sawatêking sandesa, punika bratane Wesia, saking bawos Bagawan Biasane ulahning Sudrane wênang manewaka ring Siwa Buddha Bujanggane, yan ia punia mapunia têlas papan ipun punika bratan Sudrane, puput yasaning Sudra, dadi manggih rahayu, apan sudrane mijil saking lêpan ida Sang Hyang Brahma, saking lêpa lêpaning suku kalih, sane kawuwus rêsi Siwa Buddha, mawasta Brahmana sang ratu, malih sang Bujangga aji yaning Sudra wastaning, salah dunung ucape sêntana manega, Pasek, Gaduh tanggal tameng, kabalan, maslaik, wênang sane punika sami sisia Sang Bujangga, sisia Sang Brahmana, sang watêk Ratu, duaning madaksina carik, tuluk tayukan, muang jadma kurênan, yan hana wong ditani manangkên singgih, ditani juga pakadangania ginawe singgih ika ngaran weya mula ya tani ika dadi juru prawu, juru dagang, juru panitihan, Sudra ugi wastan ipun, wentên malih jadma pêtang prakara sane tan hana mijil saking Brahmana 18 akuehnia, panca karma wastane, cêndala kalih, ring kaping têlune sadia mêlong pat, santunca karma ring hana cêndala, toya anut cêndala mamewêlas, candunca punika tunggil, ring buanane kabeh, sami ngangge nista madya sami sampun ring buana puranane mungguh, irika pastiang cacakane siki-siki, mawasta panca karmaning cêndala miwah mêleca santunca punika, ada Bagawan Siksa muang Bagawan Prasune mamitutur ring sisiane, sane madan ida Isanedwaja, maulah yasa patut ngamanggêhang wangsa luhur, wiadin sang Brahmana maraga utama luwih bawose, yaning tan patut ulahe ngutang kawongan ngaran, dadi jadma daridra punika, kalane kari maulah dudu, dadi sato ya satone paling nista, sato punika, kari masolah dudu, dadin buron kidang, ikidang kari maulah dudu, dadi kêdis ia sane pilih kasar, ikêdis masih ia masolah ia dudu dadi be sarapan kari maulah tan yakti, dadi lêlipi kagila-gila ya, masih maulah dudu, dadi kailiking jagat kaliwat agung papania, tan hana kasupat dening Rsi Sewasogata, saluir mareka ala tan simpang alane, salingke manusane ditani, Brahmana, Sang Ratu, muang Dewa, yaning ulah dudu, sama papane, sang Hyang Indra masih papa nêraka, witing ginawe rusak idetia giwrata, saling ke jadma manusa, sabareng magawe ala, muang langkung ia, muang tara menak, ngaku menak, sami mamangguh papa ika, eling akene, yening mapakayun rahayu apan saking pitutur Sang Hyang Dharma ne nguni, ring Sang Panca Pandawa mangda kasidayang amanggih rahayu, punika eling kene, salamine rasan-rasane ring ati, arcanane yang ring manah kaitungang maguru ping sasta, yening durung têrang pamanggihe, mangda sampun papane kalintangan sakit malih maguru ping sawelas, ring sampun maguru ring sawelas, matemahan pangguh papane, ika ngaran papa nista, yaning maguru ping pitu, maguru ping lima, nista madya ngaran, yaning maguru telu, utama, pateh ring ngapisane, hana malih ngawastanin maya sane kaping telu, sane apisan, hana ngawastanin utama jati, anging itungang anake wiku, kandaning sastra, kertin sang pandawane saking pangandikan ida Batara Darma, linging niti sarane, mula tutur buana purana, kaikêt antuk ida pranda Wawu Rawuh, anggen ida kakawin niti sara, sampun nika pangandikan ida sang Hyang Darma, wilang pangkat sêmbahe ingêt akene, ia ring ati, tingkah jadmane masêsêmbahan, sêmbahe madon ring guru laki watês nia ring gut, mucuping jêrijinia, anak maguru laki, wastane rahayu, sang wadu, yaning sang lanang tan wênang nyêmbah wadune, yaning sang lanang maru wadu ring wawu matêmune ring wadu makrêti, tan hana sasêmbahan yening sampun mobot, sang wadu ika sang lanang ngelingang pisan tan wênang ngungkulin sang wadu, ritatkala tan wênang lawatin, sang lanang tan wênang magunting, muang masêsangi, puput tutur iki.
Alih aksara oleh: I Wayan Sutedja, Buruan, Penebel Tabanan.
Pupuh Warga Sari puniki inggih punika pangeling-eling indik ilen karya, papeson miwah ayahan krama desa adat Buruan rikala nyambut piodalan ageng ring Kahyangan tiga.
(kasurat olih Pan Mreta, Buruan)
Papeson Krama Lanang-istri
1. puput pawilangan sampun/ mangitungang swa karyane/ papson krama desa itung/ klatkat, gatik, saang malih/ lakar basa gnep masuin/ gedang, nangkane ingetang/ nyuh pada mabungkul/ tken don pada malepit.
2. papeson krama luh itung/ baas, lengis, biu, jajane/ jaja gina, uli, abug/ bantal, tape, satuh,sempani/ ron, busung, pada masuin/ palawa, semat, peselan/ pajuru nampi ditu/ macatet masuk ring tulis.
Ngayah Nyale & Nyamuh
3. sampun tampek karya nyamuh/ regep pangupakarane/ tahenan lan canang kukus/ pratitane tunas rihin/ sang makarya nunas sami/ wenten ngaryanin sanganan/ wenten nuas ron busung/ ditu nyumunin majahit.
4. rakan suci pcikang ditu/ puspa karnane elingang/ wong kberber, ratu magelung/ tiga gtas, tuding panji/ katibubuan udang malih/ bungan temu, kulub payasan/ pasangan pamargin ipun/ solas kayang saraswati.
5. yan mananding suci ditu/ daksina maka ruange/ canang gantal burat arum/ lingga miwah sangga urip/ pisang kembang , pisang gading/ sri papucuk ditu magenah/ soroan,suci ditu/ krecen dumanuwutin urip.
Pebat
6. bebek, siap, mameri, taluh/ celeng guling,celeng tampahe/ di desa takonang malu/ sing kaget ada ngadepin/ tiying, ambu pada masuin/ pangubengan sanggah tutuan/ maplawa aji tuduh/ prabot pebat masih kenehin
7. babanten di pebat katur/ daksina canang ktipate/ tpung tawar, wajik, kukus/ salaran ditu nyalepit/ sga, tabuh, takep api/ tirta di sanggah cukcuk magnah/ kayangan tiga astawa dumun/ tityang nunas panginih-inih.
8. ngracik basan sate sampun/ isen jahe lan kunyite/ bawang, kasuna, lan cekuh/ mica, tken tabya krinyi/ uyah gula nyuh makikih/ di pangkone mahadonan/ sasatene alus/ malilitan lanang istri.
9. pamabatane pejang ditu/ tancebang panylungkitane/ adenge turuhang ditu/ ka pwaregan tunasang api/ ngbirbir ngilihin api/ mangencolang nyemak pancak/ sate lebeng sampun/ kdapinia lalah manis.
10. juru pwaregane gupuh/ manampi gagoreengane/ nglablab jukut masih ditu/ sambilang nglebengang nasi/ sengitan ngendihang api/saang matah bakat augang/ nasi delek angus/ juru priksane brangti.
11. embane to goreng laut/ panesang malu lengise/ nyuh makurkur pulang ditu/ bawang, kesuna nulurin/ suba nyemangah tingalin/ ditu ya lantas angkidang/ tabia pulang ditu/ sra mayeh anggon nyampurin.
12. basan jukute ulig luh/ isen, jahe lan kunyite/ bawang, kesuna lan cekuh/ sere, uyah, tabia krinyi/ gedang, nangka, be adukin/ suba ada ne aluban/ basa pulang ditu/ don janganulam nggon ngasemin.
13. jajerone pulang ditu/ limpa, ati, peparune/ btuka, basang wayah sampun/ babwahan, muluk sampel malih/ aduk bene uyahin/ tatebihne pang biasa/ pada lebeng sampun/ getihe pulang saduri.
Makarya Gayah
14. gayahe bangunang ditu/ bajra, gadane elingang/ pasa cakra utara mungguh/ padma kedis ati muncakin/ papayasan renes di sisi/ surya, candra lan lawangan/ sandat, cpaka, jepun/ jajaringan anggon nyaputin
15. oret-oret tancebin ditu/ sandingin tumbak acuane/ kalung maka talin ipun/ babangsingan basang sami/belibaran gunting ati/ tulang giing, balung babolong/ iga, pungsed, buntut/ cadik, kuping, lima, batis.
16. karangane bayuh ditu/ daun, klatkat tatakane/ lembat, asem, serapah ditu/ urab barak, urab putih/ papenyon, anyang manyanding/ kakomoh,semuuk, urutan/ nasi sokan benin balung/ jukutnyane don belimbing.
17. klemigiane tunas malu/ regepang upakarane/ daksina, canang paduwuk/ pras, panyeneng, ditu masanding/ sayut tututane malih/ lis jangkep ditu magenah/ di bale pugpug mungguh/ pabia kawone menyanding.
18. tepung tawar wajik kukus/ daun dapdap ancak-ancakane/ padang lepas ambengan ditu/ ento anggen mangetisin/ panglukatan, samsam genahin/ padma anggen manyiratang/ tirta, sekar belat ipun/ to siratang mamungkurin.
19. kayangane siratin dumun/ miwah sarwa babantenane/ sutri mangku ngalungsur ditu/ miwah kaulane sami/ karyane lantas ambilin/ sutri mangku ngalingganang/ ngadegang batara di luhur/lanang istri tangiang mangkin.
20. i mangku masang lalambung/ ider-iderin kayangane/ klasane kebatang ditu/ macaniga di palinggih/ rarawe pasangang sami/ sami sampun kakenenang/ tedung, pangawin sampun/ wenten ngiasin palinggih.
21. ngalingganang sampun puput/ ke surya nunas pamlaspase/ mendak ngulap dane mangku/ raris aturin malinggih/ ke beji kireang mangkin/ lanang istri ngiring makejang/ upakaran ida pundut/ sucine katur ring beji.
Mamargi ke Beji
22. batarane munggah sampun/ madudonan pamargine/ rarontek lan umbul-umbul/ tedunge ngapit palinggih/ payung pagut lan pangawin/ kukus, canang lan tahenan/ rantasan nini sampun/ gagaluh, para istri nyunggi.
23. i mangku mabajra ditu/ di arepan panuntune/ sibuh, papek, tulup sampun/ kayu sakti wenang nganti/ para sutri nepek linggih/ bala ganjur maedohan/ suaran kempul bulus/ kawulane ngiring sami.
Rawuh ring Beji
24. tan warna ring marga sampun/ alon gancang pamargine/ rauh ring tepining ranu/ katon beji ening bersih/ sinaiban sarwa sari/ ring tepi ider telaga/ sekar tunjung mrumpiuk/ rauh kumbang ngisep sari.
25. jro mangku mabajra sampun/ manguningang aturane/ suci, daksina, canang katur/ kukuse merik sumirit/ maduluran wargasari/ betara wisnu keastawa/ puput sami katur/ meras toya ngagem elis.
26. bejin ida dahat luwung/ manca warna genah toyane/ abangan nuut rupan ranu/ panca resi ngaraganin/ ngidul, ngalor, maberesih/ ngulon, madia masucian/ maring wetan puput/ wastu ragan ida bresih.
27. pabresian ida puput/ raris ngrangsuk busanane/ sekar emas, pudak santun/ ambune ngalikub merik/ tumuli raris mamargi/ sairingan sami budal/ tan kocap ring henu/ rawuh maring jaba puri.
Rawuh Saking Beji
28. rawuh saking beji sampun/ gong kulkule masahuran/ pamendake canang kukus/ ganjaran pendetang sami/ sasampelan kari magisi/ lanang istri mendet ngarejang/ batarane asung/ parancangan rawuh nampi.
Ngider Buana I
29. maideran ida ping telu/ ngiderin pangubengane/ juru rejang masolah sampun/ ngajroang mangararis/ ping telu ngiderin puri/ rejange kari masolah/ katon banban alus/ nyaliog, nginggek ke samping.
30. paideran ida puput/ linggihang ring pamiyasane/ canang kukus mangkin katur/ ditu (ngtas) prastita luih/ kayangan siratin sami/ banten sor mangkin uningang/ linggih ring paruman katur/ ke pangubengan ngararis.
31. sami sampun puput katur/ sutri mangkune elingang/ tekan tamiu masih itung/ taler sekan gonge sami/ krama desa lanang istri/ pajuruane ngitungang/ pang da munjuk lungsur/ apang pada nunas sami.
32. sasampune sami puput/ mararean jro abosbos/ ngajeng canang jero dumun/ malanjaran ditu ngararis/ metu manah purna jati/ ne lingsir ditu ngarawos/ ne te gde juru kidung/ lautang ngawarga sari.
33. banten sor di ajeng mungguh/ suci miwah daksinane/ paduwuk, sanggah urip sampun/ canang gantal burat wangi/ (pagnian) pangambean malih/ banten pasaren ditu magenah/ jrimpen tegeh di tanggu/ sasayut agung manyandingin.
34. skar taman pula gembal ditu/ panyolasan ditu mangge/ sasayut pajegan ditu/ prebuan bebek, prebuan guling/ panyeneng, prastita lewih/ dumangala, durmangita/ soroan, suci ditu/ babangkit, gayah, rancah nyanding.
35. jrimpen, sate di bucu mungguh/ gelar sanga to elingang/ tutuan, pamenben ditu/ karangan, ganjaran malih/ krecen sandangan madaging/ tatabuhan jangkep magenah/ kantun katah durung katur/ kidung titiang gelisan nyarik.
36. tatbasan panampeh-rara ditu/ muang rara meraradane/ pangalang, pangeninge ditu/ tatebasan mreta-dewa malih/ dewa rauh ditu masanding/ turus lumbung nagasekar/ tatbasan pageh-urip ditu/ sida karya, pabresihan malih.
37. upakaran linggihe katur/ suci, daksina, canang canene/ (semunutan) suci ditu / sasayut pangambean malih/ sasayut pajegan manyanding/ jrimpen lan wastra rantasan/ soroan penyaksine ditu/ datengan miwah aket linggih
38. banten ring pangubengane mungguh/ suci lan ( smunutane ) / paduwuk munggah limang bungkul/ soroan lan prebuan guling/ karangan munggah asiki/ ganjaran agung limang wadah/ tunggal ngider ida ditu/ to turunang saka besik
Ngider Buana II
39. pnampane rawuh matur/ malih iderang batarane/ tumuli ngababang sampun/ warga sari lanang istri/ juru rejang masolah mangkin/ lalegongan manis alon/ i mangku ngider dumun/ swaran gentane ngrining.
Ngider Kidung
40. puput paideran sampun/ linggihang ring pamayasane/ padayungan mangkin katur/ ring pajenengan ngawitin/ ke paruman mangeraris/ ke pangubengan muputang/ sareng kutus ngider kidung/ asiya kayang ne nampi.
41. pamucuke kukus katur/ pwajikan panimbale/ canang cane duluran ipun/ arak berem manulurin/ sajenge ditu ngiring/ pewajikan mamuputang/ pang da kuri malu/ tingkah bakti ring hyang widi.
Ngider Buana III
42. malih iderang ida ditu/ elingang babaktane/ yan tan kayun ida turun/ krama desane ngabakti/ ngaturin batara mijil/ yan tan sida mapinunas/ balik ayap ida ditu/ canang kukuse arepin.
Nurunang Manik Galih
43. jro mamgku mabajra ditu/ tan sah ngoma batarane/ mangaturin ida turun/ warga sari ngastawi/ ngaturin batara mijil/ ring sutri nyelang dasaran/ prakanggen ida rawuh/ batarane raris mijil.
44. kukus pawajiokan katur/ canang sukla runtutane/ batara sampun malungguh/ rawuh kaulane nangkil/ jro mangku di ajeng malinggih/ sami sampun katunasang/ tirta pamuput karya lungsur/ dasarane sampun meling.
Ngider Kiwa (Pamuput), Manik Galih Mijil
45. panyaksi ka luhur puput/ malih kiwa pangidere/ pamudalan kala iku/ mabyasa di bunga raris/ batara manik-galih mijil/ sinarengan makembaran/ putih kuning makereb sampun/ pinggel ida benang pipis.
46. canang kukus ditu katur/ dulang-dulangane manggo/ bras kuning, jinah masamsam sampun/ tedung putih kuning masanding/ tanginin ida antuk gending/ gending nyampat macaniga/ batara sampun mawungu/ tur micayang padi pipis.
Mabiasa, Batara Ngaluhur
47. wusan mabyasa ngaluwur ditu/ elingang babaktane/ aket linggih datengan pundut/ glar sanga daksina kakalih/ be siap dadua, taluh dadua/ benang pipis duang gantus/ nyuh makelas malih kakalih.
Palu-paluan, Karya Puput
48. maseha dane ki mangku/ mangarepin laluarane/ be siap nyuh miwah taluh/ dadi palu-paluan sami/ aturin sami mamukti/ sairingan sami budal/ budal kaja, mantuk kawuh/ mantuk kelod, budal kangin.
49. mangeluwur sampun puput/ ngajeroang lanang wadon/ mamedek batara sampun/ sampun sami ngaturang bakti/ batara matirta sami/ sami ditu nunas tirta/ i mangku munggah nyurud/ maduman raris mapamit.
Puput
Catatan: kumpulan kidung Wargasari di atas dikumpulkan berdasarkan pailen karya di Desa Adat Buruan, Kecamatan Penebel, Tabanan. Mudah-mudahan berguna pula untuk di daerah lainnya.
6 MACAM RENG KAKAWIN
Oleh: I Wayan Sutedja
A. WIRAT
1. Wirat
2. Wikreti
3. Kalengengan
4. Jagaddita
5. Padma Kesara
6. Ugarata
7. Prakreti
8. Tebusol
9. Ganda kusuma
10. Wresaba gati wilasita
11. Aprakreti
Keterangan: akhir:6,6,6,2 (dari:6,1,2,3)
B. SARDULA
1. Sardula Wikretidita
2. Pratwitala
3. Kendragati
4. Mregangsa
Keterangan: akhir:5,5,5,5 (dari:1,3,4,5,7 )
C. SRONCA
1. Sronca
2. Malini
3. Girisa
4. Prahara Kalika
5. Girisalpa
6. Sikarini
7. Citralpa
8. Pratiwitala
9. Merdu Komala
10. Jayasmara
11. Totaka/Ratikrata
12. Praharsini
Keterangan: akhir:3,2,3,2 (dari:2,3,5,6,7)
D. ASWALALITA
1. Mandamalon/Rajani
2. Aswalalita
3. Wretayana/ Aswalalitalpa
4. Wiralalita/ Jagat Pramedita
5. Wangsa Patra Patita
6. Swangsa Patra
7. Aswalalita matra
8. Turidagati
9. Kusuma sadara
10. Susila sadara/ cita sadaya
11. Sardula lalita
12. Adya swalalita
13. Glis
14. Madraka
15. Swandewi
16. Indrawangsa
17. Indrabajra
18. Upastita
19. Salini
20. Watomimala
21. Druta wilampita
22. Kilayu manedeng
23. Atidrati
24. Kusuma sadara
25. Danda kalalu
26. Aruna ragi
Keterangan: akhir:3,1,3,3 (dari: 1,2,3,5 )
E. SRAGDARA
1. Wirada gumulung
2. Swadana
3. Catraleka
4. Sragdara matra
5. Manda kranta
6. Wasantatilaka
7. Kulawa kusuma
8. Asemwada
Keterangan: akhir:2,7,1,7 (dari:1,2,3,5,7)
F. RAHITIGA
1. Lalita wisama
2. Udgata
3. Soraba
4. Wisama
5. Payonidi
LUTUNG MUNGIL
Puh Mêgatruh
1. Om awighna puji sun duk têmbening angapus, moga nmu dirga yusadi, nguang dasa dina kalangkung, minta rêna gung ampuri, suba kang cinitaningong.
Puh Durma
1. Saking isêng marik satua cêcantungan, basannya Jawa Bali, apang milu matra, ngiring pamargi lawas, krana milu nulad kidik, sumasat mlajah, dropon masih mangawi.
2. Mirib tatas nawang panca aksara, kikuk kêcap nyamping,sugal asing munyiang,yadin aketo pangkah, masih milu ngawe gurit, nulêgin manah, nundunin manah gêting.
3. Awak kolug tur katunan aji sastra, masih milu mapi-mapi, ibuk sakit merang, asing pada mamirêngang, mêtu idêp tuara imbih, jangkêp ririgan, sat mawak sastra mati.
4. Sang anganggit minta gêng rêna ampura, ring ida dane sami, sing sudi manyingak, sastrane madukan, tani pasang pupuh gênding, sami nyulingsang, sok dadi ya pacain.
5. Pacang angges satua rikalaning jumah, mituturin cênik-cênik, bilih sida sadia, gan-gan ia nyak malajah, reh suba nyandang murukin, ngaguanin sastra, langa wkasing Tantri.
6. Ada bojog mungil tur cacêp makruna, mula ngupaya sandi, tustusning Kiskênda, ia mula kaarêpang, mantuin Sang Rama nguni, ngalahang desa, Lêngkane lingsêm brêsih.
7. Cêritayang sêdêk ia malon-alonan, di têngah alas anuli, ningêh munyin sata, kakruyuk i ayam alas, di carang kayune nyêgir, reh btêk tur liang, usan nêda ulam pasih.
8. Dening ia têka uli makêkarang, polih ulam tani kikit, i bojog sadrana, nêsêkin i ayam alas, i keker kagiat numonin, i lutung prapta, naên ring kabaya pati.
9. Sada alon i lutung mangkin angucap, amlad prana kolas asih, “Uduh satawana, pitulusang jua suka, masawitra trêsna asih, ring manira lara, idup sai nandang sêdih.
10. Kamura ban sai kapêgatan amah, wohwohan sunia sami, kene palan bêrag, manira katunan tadah, singnya dija-dija kapi, iba ngatujuang, nêpukin ne pacang bukti”.
11. Bau amonto i keker angucap banban, “Iba lutung tong pinêhin, mangdoh sida sadia, iba masawitra ira, iba buron ira paksi, joh cuat sawat, saih iba têken kai.
12. Buina mula iba tosin buron dêngkal, dêmên nguluk-uluk sai, nging len joh tandingnya, kai têken nene lian, yan buat kai nejani, doh pacang sida, baan iba ngamaukin.
13. Dening kai suba nawang sêsolahan, iba dêmên ngadu rusit, bikas ngarugada, makêjang timpale bikas, apang masih mapikolih, tra nyang tolihan, têken samaning urip.
14. Pantês iba sêtata nêmu sangsara, dening bikas lintang cuil”, i lutung duk miarsa, panguman i ayam alas, jêngah merang ia ring ati, saha sasumbar, “Yan tong sida baan kai.
15. Idong-idong kai tosin i wênara, mangrusak Lêngkane nguni, ngawe situ banda, prajurit Ida Sang Rama”, amonto ia raris kênyir, alon angucap, kadi madu ngêrus ati.
16. “Uduh iba satawana da kaliwat, iba ngawe sakit ati, sa mula sangsara, dua iba buin ngêntikang, kêbus bara mungguing ati, akuda taanang, dong pinêh jua ring ati.
17. Mamunyine patut tuah sukat-sukatang, di ati ya gagulakin, pilih nene dadua, pasaja miwah ne lompang, bakal apa liu munyi, ada lan tuara, nto ne nyandang kukuhin.
18. Anggon apa nyambat nene tuara tawang, kalih tong taen nêpukin, da mangugu orta, ortane orten-ortenan, ne abêsik patpat dadi, meh langkung adasa, nguda ne ênto gugonin.
19. Saluir munyi kawêdar saking wong lian, daat sêngka tuah manampi, jat dadi pisuna, ênto ne tangarin pisan, apang danan katibanin, pilih ngidêpanag, pawarah janane sami.
20. Sadu darma ênto ne nyandang rajêgang, anggo gêlar pati urip, pêdase jalanang, matane dadua ngênotang, ditu mara madan jati, to ne sêdêng tulad, sangkan jani nah pintonin.
21. Yaning saja i lutung nyak pacang lompar, têkening sawitra tui, nene kasusilan, rakêt rumakêting trêsna, da ja buin mamindoin, sung olas ring ira, êda iba buin nolih.
22. Iba ayam kadenke pakardin Indra, pamijilan dahat lêwih, pantês mangêlarang, suksma kaparamartan, nyandang madêg wiku lêwih, dana tur darma, kasungsung ban para paksi.
23. Jani ira makênêh nyiwi ring iba, iba tuah ngawisesanin, saseluaning krama, jêle mêlah mabarêngan, tuara ira pacang gingsir, trêsna nyiwita, diastunnya kabaya mati”.
24. Reh aketo munyinnyane i wênara, i keker sêksêk minêhin, pan ia pasaja, sok kewala ningêh orta, buat solah i lutung cuil, sujati tan pêdas, matane dadua ngênotin.
25. Dadi wêtu idêpnyane kabiapara, lipia têken slokan gumi, bibihe kajuruhan, jite kabandilan, dadi kêna gêntuh gêndis, antuk wênara, tumuli angucap kênyir.
26. “Lamun kento iba lutung êda mitia, êlong têken pajar janji, nah ne padingêhang, ne ituni kai luas, kêma ka têngahing pasih, mangalih ulam, ditu di pasih kangin.
27. Ne buin mani jalan iba mabarêngan, kêma luas ajak kai”, i lutung masaut “Nah”, glising satua cêrita, sêmêng bau galang kangin, i lutung ia prapta, ngalih i keker ngajakin.
28. Tur majalan i keker tan doh wênara, tan ucapan ia ring margi, ring pasisi têka, sêgarane asat puras, tumuli ia maka kalih, ngatêngah-têngahang, ngalih ulam dangkrak-dingkrik.
29. Kadung klangên i keker miwah wênara, dening ulam tani kikit, plan doh ngatêngahang, di duur parang-parangan, i keker tan sumlang ati, pan bisa ngagana, nanging i lutung ia wrin.
30. Nuli ngucap i lutung têken timpalnya, “Ih keker nah jalan mulih, basang suba bêngkang, pasange suba mara”, “Nden malu” pasaut paksi, “bene ngaliunang, jani ênto onyang dini”.
31. Kacêrita i lutung bêngil lucutan, duur parangane nginggil, reh ia kadinginan, pasihe sampun pasang, i bojog kajêngat-kajêngit, duur batune nêgak, i keker kêmamaêkin.
32. Kênyir nyênyêp i keker munyine banban, “Mati iba lutung jani, dini kutang gêlah”, i bojog jêjêh ngêhgêhang, sakit jêngah ia ring ati, raris angucap, “Gêmês iba têken kai”.
33. Matambuas yeh matan i lutung mêmbah, i keker bungkut ngêdekin, “Kai magêguyuan, êda nden sangêt nyêbêtang, pilih-pilihin manampi, ucape dadua, têlêb guyune ingêtin.
34. Jalan mulih ne batis gêlahe gisiang, gêlah mangêbêrang cai”, i lutung garjita, tumuli manêngkol enggal, di batis kekere nungging, makêjit ngincang, bungutne kamakmak-kmikmik.
35. Glising crita i keker nambung manglayang, ring jalan tan kawinarni, ring pasisi kocap, klêcok i keker mancêgan, di biase kabênêngin, tur mapangsêgan, i lutung ia macêlêngik.
36. Laut ngucap i keker munyine banban, “Nahke suba tuun cai, êne suba bias”, i bojog ngisi nêkêkang, i keker buin mamunyi, “Êne kenken iba, lutung dong lebangin kai”.
37. I wênara ngisi sayan nêkêkang, batisnya i keker paksi, kaimpus maka dua, sarwi munyine bangras, “Ih ih keker mati jani”, tur kabrêkêsêkang, bulunnyane kabutbutin.
38. Ia i keker mrasa ring kabayan taka, raris ngeko paya sandi, mangde sida luar, têkening baya antaka, raris ia mêdêm ngulintik, ngidêmang mata, ulat mirib suba mati.
39. Disubane bulunnyane têlah laglag, i lutung kêdek ngarikgik, tur mudang-madingang, “Hi hi hik ne suba kêdas, kalih iba suba mati, jani ira luas, mangalihang iba api”.
40. Encol mangkin i lutung majalan luas, ka dukuhan ngalih api, i lutung tan kacêrita, i keker kocapan mangkin, bau ia ngêdat, i lutung tuara da kari.
Puh Smarandana
1. Gêlis bangun tur nyêlisih, ka bête ia masangidan, kalintang sakit rasane, reh bulune matah-matah, sami têlas kabutbutan, antuk i lutung tan tirun, tuara bisa ngasuksma.
2. Bas sangêt tong bisa tampi, têkening piolas timpal, sok ngulah maan pikênoh, tuara mangitung kaucap, sinêsêling dunia pada, ênto atin buron tuhu, tong bisa kapiolasan.
3. Cêrita i keker mangkin, pan lara tan sandang-sandang, mangêling mangarod-arod, “Kene san ko titiang dewa, ampahe tui makada, kalih matêtêgar nyugjug, uripe anggon palalian.
4. Dadi mabudi ngugonin, yan apa jua mangoga, sangkan titiang kadêropon, bas karwan i lutung bangsat, gumine ngucapang jaat, masih titiang ênyak turut, têkening munyin bêbêdag.
5. Jani titiang mangêmasin, pituas titiange olas, mangolasin ati sato, makadi slokaning jagat, ngêlusin cicing macangcang, tan wangde pacang kacêgut, kento pisan pituinnya.
6. Apa dadin titiang mangkin, paksi nanging sampun laglag, duh dewa sang Kawi kaot, cingakin sih ugi titiang, lintang lara kajantaka, kabiseka antuk lutung, ngadakang san makêkasian”.
7. Pêtêng lêmah ia mangêling, i keker di têngah alas, manulame sêsambate, kasih-asih kaolasan, cêrita i banteng alas, ningêh sêsambat kolas yun, nanging saking mandarawa.
8. Tumuli ia ngawaswasin, tan asue sampun nyata, sêsambat ipun i keker, i banteng alas angucap, “Ênto apa sih kranannya, sangkan iba tan pabulu, kalih sungsut amlas arsa”.
9. I keker alon nyaurin, munyine amêlad prana, “Apa kêmanira banteng, ira saking kna kabikas, baan i wênara bangsat”, nuli kadartayang sada rum, saking ngawit nganti têlah.
10. Kolasan banteng duk miarsi, satingkah i ayam alas, anuli arum ujare, “Uduh iba satawana, da sangêt sumêlang ing tuas, widine masa nya kolug, mamawos ngiwang matutang.
11. Ida tuah nyandang kukuhin, jêle mêlah suksêrahang, êda sangêt panyêlsêle, kala kene kajantaka, kalih êda mangêngsapang, rikala suka rahayu, astiti bakti pagêhang.
12. Ne jani ira nêgarin, isêng-isêng mangualêsang, nyampolihin ia i bojog, nanging da sêkaring iba, reh keto ucaping sastra, sadu darmane jua pupu, tan wênang mamalês ala.
13. Ayu anggon masilihin, kento patutnyane pisan, ira pacang pamelane, pan patut ibane lintang, tuara gingsir ira pêjah, yan ngêmasin nene patut”, i keker sumaur banban.
14. “Lintang suksma pitui, piolas iba ring ira, Ida Sang Hyang Widi kaot, pacang sung lugraha wêkas, dening ira tan nyidaang, ngadakang pamalês besuk, kewala Ida Hyang Titah.
15. Uning ring ne nyandang tui, apa maka pangruyaga”, ki banteng sumaur alon, “Êda katahan rêrasan, kêma suba iba kesah, ira ne jani ngaruruh, i keker nyêlisih enggal.
16. I banteng nuli mamargi, ngaruruh i lutung dêngkal, tan asue ring margine, i lutung raris kacandak, irika ring têpin têlukan, i lutung nyambrama alus, “Ih ko ya ko banteng prapta.
17. Iba lakar kija jani”, i banteng masaut nimbal, “Ira lakar kalase ênto, ne ngênah sêlat sêgara, kocap ênto alas ramia, sarwa-sarwa nêdêng ditu, trêna kalawan wohwohan”.
18. I lutung ucape manis, ngasih-asih amlas arsa, ngalêmêsin ia i banteng, “Uduh banteng yan tuah saja, iba trêsna kumanyama, ira ajak kêma milu”, i banteng masaut “Nah.
19. Ira dini mangambahin, apang enggal têkêd kêma, iba kenkenang ngarobok, iyehnyane dalêm pisan”, i lutung angucap banban, “Gandong ira jang di tundun, yan tuah iba trêsna”.
20. “Ênto mêlah” saut sampi, “maike enggal mênekang”, i bojog lantas makêcog, i banteng nuli majalan, kocapan têngah sêgara, wentên batu têgêh ngunggul, i banteng raris makruna.
21. “Ih bojog mareren dini, awak ira kêbus pisan, ira pacang manjus nyongkok”, “Nah” saut i bojog enggal, lantas i lutung tuunan, manyongkok di duur batu, i banteng ia macêlêban.
22. Gêgêlisan tutur mangkin, toyane sampun ngêdenang, i banteng bangun nyalosor, nyrutjut lantas ngasisiang, i lutung ênu di têngah, klanca-klinci cêngak-cênguk, cruat-cruet macrahcuhan.
23. Batune makiken ilid, i lutung ia sêdih jêngah, panês bara buka borbor, nahên têken pacang baya, tan wangde ngamasin pêjah, kabiseka ban i lêmbu, pituase ngarugada.
24. Saking mula gêng sih Widi, duk punika pênyu prapta, i pênyu angucap alon, “E lutung katumben pisan, dini bakat têpuk nginyah, apa ne sangêt maklangun, mulihe têkening iba”.
25. “Uh apa si kenton kai, mapêta kapining iba, kai saking kapet singse, baan ia i lênbu corah”, nuli katuturang têlah,tumuli ia ngidih tulung, kene munyinnya sadrana.
26. “Tulusang jua lêgan cai, kumanyama têken ira, yaning suba buka kento, ditu ada punianira, minaka maka daksina, pondong ira aba pêsu, ditu lantas tampi upah”.
27. I pênyu munyine manis, “Apa buin pacang maupah, diastu tana mapikênoh, ira suka asung olas, nah mai lantas enggalang, di tundun irane mungguh”, i lutung makêcog enggal.
28. Kapondong i lutung gêlis, ring pêsisi samppun tiba, saget suba di biase, i lutung ia dingklak-dingklak, liang tan sapira-pira, i pênyu raris amuwus, “Jani ira nagih upah”.
29. I bojog kênyir nyautin, upah ira ênu jumah, apang iba dini ngantos, ira mulih ngalih upah”, i pênyu munyine gêtar, “Gatiang kêma iba lutung”,i lutung malih angucap.
30. “Êda iba mangalahin, satonden irane prapta”, i pênyu alus ujare, “kêma ke encol-encolang, ira tuara pacang kasah”, “Bogbog iba” saut lutung, “sing buung iba matinggal.
31. Apang danan mirib kai, cêdok têken pasêngketa, ira tuara bisa linyok, jani pang pada sumpahan, yan ira pacang lompang, apang ira mati bêrung, kento sumpah ira pragat.
32. Iba pênyu kenken bani”, i pênyu masaut nimbal, “Sakaluiring para sosot, ira pasti tuara lompang, aketo nah suba pragat, gatiang mulih iba lutung, bas makêlo makêkêncan”.
33. I lutung asru nyautin, “ênden ke pênyu apa krana, sangkan iba ririh ngonong, apa anggon iba tatakan, tuturin ja ira matra, apang ira sih tau, têken kawisesan iba”.
34. I pênyu srêngên nyaurin, “Sok kewala tangkah doang, minaka dayung kepese”, “Ho ho ho munyin wênara, angob san ira ningêhang, kasaktian ibane pênyu, sumasat palua sêkala.
35. Apa dadi ngong ngiwasin, kenken sih kapituinnya, goban to tangkah ibane, apang ira pêdas nawang”, i pênyu masaut gancang, “Nah paêkang iba lutung, dini matane pêludang”.
36. I lutung kêdek mangikgik, “Hi hi hi hik sing not gêlah, badingang tuah awake, apang ira pêdas nawang”, i pênyu raris angucap, “Dong tulungin gêlah lutung,badingang apang nêngkayak”.
37. I lutung raris mangungkit, batisne nyrakcuk manunjang, ênggang-êngging ênggak-ênggok, gêbuag i pênyu nêngkayak, i lutung kêdek mangalkal, “Ha ha ha hak hi hik hu huk, jani kai ngalih upah.
38. Upah barong macan lêwih, aeng tuara pada-pada, nanging iba pacang pêlot”, i lutung nyarijig gancang,macêlup ka têngah alas, mangalih sang wiagra asru, tan ucapan ia di jalan.
39. Cêrita i pênyu ngêling, ngasih-asih tan pêgatan, sangêt manyêlsêl awake, japi sêlsêl kadung liwat, pêdas tuara da gunannya, awak suba bêlus lucut, jani mara macingcingan.
40. Kento salokaning gumi, sangkan jani pêlapanang, satonden ulung ujane, yen gulêm pajêng kêbatang, apang êda kaujanan, to patuting solah laku, apang mamanggih karahayuan.
41. Crita i lutung ne mangkin, i macan wus têpukina, sêdêk mêdêm sor kayune, i macan matakon sêngap, “Iba lutung bakal kija”, i lutung ucape alus, “Ira mai ngalih iba.
42. Jalanke mapatung jani, mapatung ebat-ebatan, ira suba mapênga be, di pêsisi ya kapêjang, êbe pênyu gêde pêsan”, i macan liang masaut, “Yan pitui saja jalan”.
43. Sang kalih raris mamargi, tan kacêrita di jalan, di pêsisi wus têkêde, sig i pênyune nêngkayak, i macan ia jibrag-jibrag, tuara gigis kêndêl ipun, pacang maolah-olahan.
44. “Lutung iba ngalih api, ira dini mukang-mukang, jalan mangawe sêsate”, i lutung enggal majalan, cêritane gêgêlisan, manggang sêsate kawuwus, makadua lintang lêga.
Puh Pucung
1. Kabat-kubut, munyin api plak-plak pluk-pluk, satene badingang, mara ya lêbêng akatih, lutung muwus, ”Êne lakar ka pênekang”.
2. Mong masaut, “Sangkannya aba di duur, apa sih kranannya”, i bojog masaut nyêngking, ”Bêlog sigug, yan dini ya bêten pêjang.
3. Amah lêgu, bakal têlah amah sêmut, bikul nyingnying ngamah, balang jangkrik miwah nyinyik,amah capung, liu bêncanane têka”.
4. Tan pasaut, i macan itêp manunu, lêbeng katih munggah, crita puput lêbeng sami, onya di duur, i bojog ditu nambunang.
5. Suba suud, i macan alon amuwus, “Dong kêma tuunang, jalan dini bêten pisi”, saut lutung, “Nah jani bakal tuunang”.
6. Manyêrutcut, i bojog mênek ngalayut, têkêd sig tongosnya, lantas ia nêgak ngapikin, manganyuknyuk, bungutne ngewerin macan.
7. Raris muwus, satene sambilang aud, “Nah macan katika, nanging ne mara akatih, anti malu, bin sêpan gêlah ngulungang”.
8. I mong nungkruk, jêngah merang lintang kêbus, kaduman katika, lutung ia mêbêh ngulungin, tur amuwus,”Têlahang suba totonan”.
9. Inggih puput, satene têlah kaimut, i lutung bêtêkan, pêsu uab sada titir, ngundap nguyuk, matane sayan ngriyêpang.
10. Anggut-anggut, lantas ia pulês manyingkrut, êngsap têken awak, i macan magrueng nyêrit, ia i lutung, têngkêjut limane kêpar.
11. Laut ulung, i bojog ia macêlêbug, i macan ngenggalang, nyagrêp i lutung ngajêngit, i mong ngêlur, “Mati iba caplok gêlah”.
12. Ia i lutung, gêtar munyinnyane pêsu, “Ih iba wiagra, iba paksa ngamah kai, tusing pêlut, kai mati baan iba.
13. Dening tuhu, kai tos wênara kasub, ring ramiana crita, I Rêwana sangkan mati, ne ngarêbut, lêlangit kaine suba.
14. Kai nêmu, nejani wisesa nêrus, jati dahat sêngka, pamatin kaine alih, yan tan wêruh, tuara bisa mangamatiang”.
15. I Mong muwus, “Nah laut orahang lutung, jani apang têrang, gênah pranan ibane tui, tusing buung, kai bakal nadah iba”.
16. Saut lutung, “Di tuktuk ikuh umungguh, yan suba nto pêgat, pêdas kai bisa mati, ênto sêgut”, i macan nyaplok ngenggalang.
17. Dadi luput, ikutne tong bakat buru, awaknyane lebang, ikutne saatang ngalih, cangkrak saud, i lutung makêcos munggah.
18. Mangarukguk, i lutung kêdek di kayu, lantas ngamênekang, di carang kayune nglanting, cêngu-cêngu, ngêdekin ia sang wiagra.
19. Jêngah kêbus, i macan kalahang lutung, raris murang lampah, satiba paran mamargi, saget mangguh, sampi sêdêkan macangcang.
20. Macan muwus, “Ih iba banteng matêgul, ênyen nêgul iba, tan padon tanduke lanying, dadi nungkul, tuara bisa nawang jêngah”.
21. Raris muwus, i lêmbu nuturang unduk, “Êda iba langgah, mapêta tan papêkering, ia i dukuh, ne madan Dukuh Janggaran.
22. Ênto kasub, di batan langit kawuwus, sakti tur wisesa, tan pada-pada di gumi, dane ngubuh, don kai dini macangcang”.
23. Mong masaut, “Dija tongos ia i dukuh, kai pang lawana, baan ia i dukuh sakti, kai magut, kasaktiane I Janggaran”.
24. “Ditu ruruh”, kento sautnya i lêmbu, sarwi matujuhang, di punyan jakane bdangin, “Ia ditu, ngirisin mangawe tuak”.
25. Tan pasaut, i macan lantas nyarutcut, ngungsi punyan jaka, i dukuh sêdêk ngirisin, ia di duur, i macam bêten nungadah.
26. Macan ngêlur, “Ne ko ia si iba dukuh, iba kasub pisan, wisesa kaliwat sakti, saja dukuh, yan pasaja ira lawan.
Puh Mijil
1. Sing ja buung iba lakar mati, maprang lawan ingong, macan mula manusa mangsane”, ia i dukuh, nolih sabda aris, “Eh macan pitui, gung ujar mareng sun.
2. Kai dukuh jati wisesa sakti, ring jagat tan seos, mula ira kawuwuseng rate, tana pada-pada ring kasaktin, iba tan wruh tui, jani apang wêruh.
3. Yan pituhu iba pacang bani, nah ditu ke antos, nanging êda kurang sayagane, apang kukuh êda iba mlaib, yen ring suba mijil, wisesanireku.
4. Masa urung iba tumpur basmi”, wiagra muwus alon,”Ira tuara gingsir ring patine, nah lautang ngong sadia ngiwasin, pang pêdas mamanggih”, saut ira dukuh.
5. “Nah dong têgul deweke butiting, di kayune ênto, pang da iba mlaib di subane, nilab pêsu kawisesan kai, to tangarin kai, sangkan jani têgul”.
6. “Nah” pasaut i macan ia raris, nêgul dewek ewot, suba pragat kukuh têtalenne, ujar dukuh “Apang kuat buin”, i macan nyautin, “Ne suba kukuh”.
7. Ditu laut dukuh tuun gêlis, i macan kaojog, sarwi dane nganggar pangirisne, tur amuwus, “Nah ne suba jani, bakal ngalap urip, êndase bakal êmpug.
8. Panga mumbul polone makêcrit”, i macan ia ngêtor, nyumbah-nyumbah manunas uripe, “Tiang kapok tuara pacang bani, satêrêh tan dadi, mêncana i dukuh”.
9. Kento puput nuli ia kaêlebin, i macan matedoh, matur sêmbah pangastungkarane, “Jêro dukuh mangkin tiang pamit, angulati bukti”, “Nah” saut i dukuh.
10. Lantas nusup ia i macan gêlis, ne jani karaos, patêmune têken i jarane, di alase buka sêmayain, i macan nuli angling,”Ih jaran katêpuk.
11. Sêdêng bagus kai layah gati, apa jani anggon, mangilangang bas sangêt sêduke, sajawing iba amah kai, apanga malênting, basang ira nyantung”.
12. Sada alus i jaran nyaurin, munyi manis alon, “Ira tuara panjang pangucape, lamun suba dane dukuh sakti, ngalugrain cai, ira nyadia tinut”.
13. Macan muwus “Ira nene jani, pacang nunas rawos, têken dane jro dukuh saktine”, lantas nyrutcut i macan mamargi, tan kocap di margi, ring dukuhan rauh.
Puh Pucung
1. Mangkin kawuwus, jro dukuh sêdêk malungguh, i macan pêrapta, di ajêng jro dukuh nangkil, dukuh muwus,”Apa sadian macan têka”.
2. I mong matur, “Nawêgang jêrone dukuh, ne maka awanan, rauh titiange manangkil, titiang nglungsur, mangde tui jrone sueca.
3. Sung pituduh, ne mawasta iwang patut, ne ncen kadadosang, paksan titiang kadi mangkin, mangda nêrus, rahayune tama titiang”.
4. Saur dukuh, “Yan suba agunging luput, buin kêna upata, ênto wênang paksa cai, yan kasadun, ênto tuara wênang pisan”.
5. Kento puput, i wiagra kaslêk mamutru, dening ênyud pisan, dadi ngekopaya sandi, laut matur, “Titiang manunasang ipian.
6. Wêngi wau, ipen titiang rêke mungguh, titiang nyarap kuda, nika têda titiang raris, kento mungguh, punika tunasang titiang.
7. Patut tan patut, titiang ngamargiang puniku”, i dukuh angucap, “Ênto dadi paksa cai, apan sampun, mawak manêmu di karma”.
8. Mong masaur, “Titiang pamit jêro dukuh, ngarêrêh i kuda”, “Nah” saut i dukuh sakti, mong lumaku, tan kacêrita di jalan.
9. Ne kawuwus, i jaran sampun katêpuk, i macan angucap,”Jani payu iba mati, jêro dukuh, dane suba sung lugraha”.
10. Jaran têngkêjut, pêluhe mamotor pêsu, tumuli angucap, munyine madulur êling, ”Ênden malu, ira kêma manunasang”.
11. “Nah” pasaut, i macam nuli manundung, kêma ke enggalang, kai suba layah gati”, manyarutcut, i jaran êngsêk ring manah.
12. Gêlis rauh, jumah dane jêro dukuh, de dukuh nyambrama, “Iba jaran tumben mai, apa ruruh”, i jaran masaur sêmbah.
13. “Uh jro dukuh, krana titiang têmben rauh, titiang nunas gatra, napi dosan titiang inggih, jrone laju, maicayang ring i macan”.
14. Saur dukuh, ”Krana kai saja laju, dening suba karma, i macan mamaksa cai, cirin ipun, reh cai suba ipianga”.
15. Ngoon layu, i jaran mara ngarungu, ne jani ia sinah, tuara buung pacang mati, raris ipun, mapamit anuli budal.
16. Saget lutung, katêpuk di jalan nungkruk, i bojog manyapa, “Iba jaran nguda sêdih”, kuda muwus,”Kai pacang tadah maca”.
17. Nuli nglantur, katuturang sapraunduk, nganti pamragatnya, i bojog kênyir nyautin, ”Êda sungsut, kai pacang ngawirangang.
18. Pêdas buung, iba mangêmasin lampus, nging yan suba pragat, apa maka upah kai, benjang besuk”, i jaran alon angucap.
19. “Iba lutung, ira mondong nyunggi nyuun, ira tuara pasah, masawitra trêsna asih, turun-têmurun, kai manggêh masawitra”.
20. Ia i lutung, nyrutcut ka umah jro dukuh, crita suba prapta, i bojog mênekan raris, nyaru-nyaru, di tadapaksine nêgak.
21. Dane dukuh, sêdêk mêrêm malingkuh, tuara ngatangêhang, i lutung kêma nyaligcig, dane dukuh, bangun saking pamêrêman.
22. Jêg macêbug, i lutung di ajêng jro dukuh, jro dukuh ngêndika, “Ênto kenken iba bêngil, dadi labuh”, i lutung masaur sêmbah.
23. “Singgih jro dukuh, titiang pulês sane wau, tur ngipi sanyata, ring ipen rêke mabuncing, ring jro ayu, putran jro dukuh wanodia”.
24. Êngsêk mrêngut, de dukuh mirêngang tutur, i lutung buin ngucap, “Titiang durus jua mabuncing, dening mungguh, punika nêmu di karma”.
25. Dane dukuh, kalintang sêksêk ring kayun, tumuli ngêndika, pangêndikan dane nyêngking, “Iba lutung, sing prah ngugonin ipian.
26. Dija mungguh, tuturane cai mangguh, sahanan tumitah, nyalanin buka di ipi”, saur lutung, “Titiang mamanggih tuturan.
27. I mong ipun, nyalanin ipiannya tuhu, mamaksa i jaran, ênto tulad titiang jani, lamun durus, i jaran ngêmasin pêjah.
28. Titiang durus, mabuncing ring jêro ayu”, i dukuh kemêngan, ngarasa-rasa di ati, raris muwus, “Ih lutung undang i macan”.
29. “Titiang anut”, nuli ia mapamit pêsu, mangalih i macan, i jaran malu kaalih, suba têpuk, i lutung munyine gêtar.
Puh Jinada
1. “Iba jaran kêma luas, i macan alih nejani, ajak manangkil ka jêro, ka jêron dane jro dukuh”, i jaran mangucap banban, “Nah ne jani, ira mangalih i macan”.
2. Tumuli laut majalan, tan kocapan ia ring margi, i macan katêpuk nyongkok, di batan kayune ngrêmbun, i jaran angucap banban, “Mong ne jani, jalan nangkil ka pêkêncan.
3. Têken jro dukuh Janggaran”, i macan masaut brangti, “Mati iba tadah ingong”, i jaran nimbal masaut, “Nyanan ditu ngong pragatang”, tur mamargi, sang kalih nangkil ka krêta.
4. Kocap jro dukuh Janggaran, sêdêk nêgak gêjir-gêjir, i jaran ngajak i samong, ring ajêng ia sampun rauh, sang kalih manabdab sila, ia manangkil, jro dukuh raris ngandika.
5. “Iba macan pang buungang, mangamah i jaran jani, dening tra da sastra rêko, di tutur tuara da mungguh, tingkah manyalanin ipian, nene jani, buungang ngamah i jaran”.
6. Puput prakara punika, sang kalih nunas mapamit, tan kacêrita mangko, kocapan jani i lutung, kalungang-lungang majalan, gêlis mangkin, têpukina ni mesaba.
7. I lutung alon angucap, “Ih ko ya si iba kambing, jalanke masêka mangko, ngae abian kacang lindung, apang masi ngêlah laba, anggon bukti”, i kambing munyine banban.
8. “Kenken ênto ban nakêhang, pabaane pang nyak sami, apang da sor singgih rêko”, i lutung alon amuwus, “Saluiring don iba ngêlah, duman kai, sakancan buah-buahnya”.
9. Puput suba masubaya, nanging apang pada tindih, tuara dadi mangalinyok, sing linyok tan nêmu rahayu, nah kento lantas majalan, mangawitin, mamakal tanah abian.
10. I lutung ngalih tênggala, gêlis mangkin sampun polih, i kambing mangêdêng rêko, i lutung ngatêh di pungkur, i kambing tlah kapêcutan, balan sami, sawang gêtih suat-suat.
11. Kocap mangkin sampun lanyah, lantas ya kapamulain, saking gêlêngne sang karo, gaene sida rahayu, pragat ia suba mamula, kaprêtenin, tan sah barêng padaduanan.
12. Crita sampun ngêlah abian, asing madon amah kambing, i lutung kado ngacongol, dija buah kacange usud, asal madon suba têlah, payu mati, i lutung ia jêngah merang.
13. Tan surud-surud manahnya, pacang ngawalêsang ugi, tong bisa suka i bojog, yan tonden i kambing mampus, jani ia ngalih i macan, anggon kanti, i kambing pang bisa pêjah.
14. I bojog raris majalan, ngulati i macan jani, tan kocap di jalan rêko, kacrita sêdêk i lutung, kanggêk ia mabalih tabuan, saget prapti, i cicing alas nêtêsang.
15. Patakone sada banban, “Iba lutung nguda dini, nyen sih dini kaantos, apa kagêbagin lutung, nah laut kuda tuturang, têken kai”, i lutung masaut nimbal.
16. “Apa kenton kai ring iba, kai kautus ne jani, antuk Sang Hyang Indra kaot, ratun suargane kasub, kanikayang ngêmit mrêta, mrêtan gumi, ne mani pacang kabêncah.
17. Antuk Ida Sang Hyang Indra, sakancan burone mani, pacang kasiratin rêko, apang pada nmu rahayu, kento asu apang tawang,” ia i cicing, matakon malih mêdasang.
18. “Yan suba kakênan mrêta, kenken panadiannya cai, rahayu akenken ênto”, i lutung lantas masaut, ”Yen suba kakênan mrêta, pêdas cai, tusing bisa-bisa layah.
19. Kalih yan ênu kamrêtan, sinah tusing bisa mati, ane bêrag dadi mokoh, kento cai suba puput”, i cicing alon angucap, “Êncen dini, mrêtane ne gêbag iba”.
20. I bojog laut nudingang , “Ênto katon uli dini”, i cicing ia lintang ngoon, bane katumben andulu, i bojog buin angucap, ”Uduh cicing, kai tuah ngidih tulungan.
21. Ne jani kai ka tukad, iba nyaga malu dini, tusing ja kai makêlo, kai kêma sadia manjus”, “Nah” pasaut cicing nimbal, “dong enggalin”, i lutung nyrutcut majalan.
22. Glising satua tan kocap, i cicing mapinêh jani, “I lutung mula tuah bêlog, mrêtane tilêhang ênu, mêlahan anggon padidian, jani kai, ngamah ya apanga têlah”.
23. Kento atin cicing alas, nuli sahasa ia jani, ngonyang asa ia makêcos, tabuane kacaplok tukung, tuting ina acêpokan, kagacêlin, i cicing natuk i tabuan.
24. King king king king kêna mrêta, bas sangêtan kasususin, kuang kuang kaong kaong, maplisahan glalak-gluluk, bungut madidih kosodang, kucas kacis, i lutung ia saget têka.
25. Bungkut ia kêdek ngênotang, ekan-ekane ngênain, ulat nyaru ia matakon, “Kêna apa iba asu”, i cicing tong dadi ngucap, kêbus sakit, jêngah tuara da gigisan.
26. Tan ucapên asu alas, i lutung critayang buin, di sisin tukade nyongkok, dening tra nyidayang ngarung, mêntas pacang ngliwat tukad, tukad tui, linggah dalêm drês ilinnya.
27. Kasuen ia ditu nêgak, nuju ada buaya prapti, i buaya alon matakon, “Ih nguda sih ênto ditu”, i lutung masaut banban, “Buaya cai, ne munyin gêlahe runguang.
28. Jani ada sadian ira, kawit mula saking ririh, dadi ada bêslit ngojog, gêlah tuah mula katuju, mênek pangkat mantri cacar, juru suntik, kento iba apang nawang.
29. Jani ira kanikayang, manyukit sanyaman cai, kêma cai ngundang encol, apanga dini matambun, gêlah pacang nyuntik ia”, saur “Inggih”, i duta nuli majalan.
30. Tan kocapan ia di jalan, kocap sakancannya sami, buayane têka pacrongot, i lutung alon amuwus, “Uli ditu ke rerodang, nêkêd mai, nangingke apang kandasan.
31. Glah nyuntik sarwi majalan, uli dini kêma raris, apang êda kai cêdok, panyukite tuah di tundun”, saur manuk mangiringang, nuli gêlis, bojog ngalih duin salak.
32. Tani kikit ia mabaan, i bojog lantas manyuntik, di tundun buayane nongkrok, duine katêbêkang ditu, suba ngancêng raris kutang, kento sami, kakaryanin ban wênara.
33. Pêpêk bana nyêka ukudang, nêkêd i lutung di sisi, glis ia lantas makêcos, kabibih tukade laut, i buaya onya ksakitan, glalang-gliling, paduut munyine ramia.
34. Tan kacêrita punika, i lutung wawanin malih, jani kapangguh ring samong, i macan sêdêk manungkruk, i lutung saget pêrapta, i mong brangti, sahasa nakêp wênara.
Puh Sinom
1. I lutung kabrêkêsêkang, nanging ia kêdek ngajêngit, pêsu munyinnyane alon, ngawe daya saking singid, raris ia nyawang mamunyi, “Cingak titiang ratu agung, putusan drêwen bêtara, kabancana nene mangkin, tuara buung, kamatiang antuk i macan.
2. Titiang tan wentên madosa, dadi titiang kapet pati, nanging titiang tuara ewoh, dening kalintang subakti, tuara gingsir pacang mati, urip titiang pacang naur, ênto ne uptiang titiang, pang titiang têrus manggihin, ne rahayu, ri wêkas ring kali dituan.
3. Nemangkin ipun mautang, bin kaokas titiang nagih, ring ipun i samong, apan ia mamati-mati, dadi ia mautang pati, tan lian maka panaur, pati anggen ipun mayah, titiang malu ngamarginin, benjang besuk, pang ipun ditu manatak”.
4. Saduk i macan ningêhang, dadi ia maras ring ati, lantan ia asru matakon, “Apa pitêgêsnya tui, munyin ibane bêngil, apa sadian iba lutung, iba lakar amah gêlah, dening lêwih wrat pati, nene malu, dosan iba têken gêlah.
5. Jani iba sing buungan, lakar mangêmasin mati, gêtih bane lakar oyot, ati paparune pisi, ênto ne ulahang kai, basangne badbad pang pêsu, polone lakar kêcotang, ênyen ngawirangang cai”, ia i lutung, mawuwus makêjit ngincang.
Puh Maskumambang
1. “Uduh macan kai manutur nejani, ada prabu mulia, wibuh nyakra rat kabakti, sakti tur lintang wisesa.
2. Sakeh ratu sami amêkul ngabakti, tkeng dewa dewata, sami pada jrih angili, sakehe tong bani mulat.
3. Ida sang prabu kasub kasubageng gumi, ring nêgara Lêngka, ida umadêg bupati, pêsengan prabu Rêwana.
4. Ida nemalu ngamatiang putusan lêwih, jati tan padosa, tulus ida mangêmasin, duhkita kawêkas-wêkas.
5. Karusakang antuk Sang Rama nenguni, kento iba macan, jani apang tawang cai, ira utusan bêtara.
6. Sang Hyang Siwa mangutus mangalih cai, cai kanikayang, ngamatiang ia i kambing, dening ia agunging dosa.
7. Kento cai ngiring tan ngiring nejani, orahang ring gêlah, apang gêlah enggal nangkil, nguningang ring Sang Hyang Siwa”.
8. Ia i macanngalebang i lutung gêlis, sarwi manakonang, “Dija tongosne i kambing, ira ngiring pakayunan.
9. Nah tujuhang apng enggal kai ngalih”, i lutung nudingang, “Ditu jalan kêma jani”, sang kalih nuli majalan.
10. Ia i lutung ngarod majaln di uri, i macan majritan, “Ih enggalang tutug kai”, i lutung ngêlur ngandêgang.
11. “Iba macan ngoyong ditu anti kai”, i macan ngantosang, i lutung têka maêkin, sambil pangucape banban.
12. ”Yan kakene makêlo bannya di margi, jani ada daya, yan tuah iba nganutin”, i macan masaut gêtar.
13. Kenken lakar dayan iba lutung bêngil, nah laut edengang, kai sadia maninutin”, i wênara buin nimbal.
14. Iba macan patut iba ngandong kai, yan akento baan, pêdas enggal bnya ring margi”, i macan masaut “Nah”.
15. Lantas nêkol i lutung di tundun gêlis, i macan makêsuak, sahasa malaib bintit, i lutung mlêkur nêkêkang.
16. Glising crita di jalan tan kawinarni, di tongos i kambing têka, i lutung munyine aris, “Nah dini gêlah rerenang”.
17. Mangalanting i lutung tuunan raris, i macan sahasa, ngungsi i kambing ngararis, saha pangucape bangras.
18. “Ih ba kambing sadian kai têka mai, lakar ngamah iba, dosan iba wêrat pati, lêwih danda kurang pêjah”.
19. Ia i kambing mrêngêt saha saut brangti, “Ih wiagra dêgag, gêde pêta têken kai, tonden karwan ba nyidayang.
20. Krana kento pan mula turunan nguni, mamaksa be macan, tama kai kayang jani, sasanan dane i kompiang.
21. Sane ibi kai maan tuah adiri, macan nyaman iba, suba têlah amah kai, tênggêknyane kutang gelah.
22. Di semere jalan jani kêma dêlokin, apang iba pêdas, pang da mirib kai ngawi, ngorahang ne tuara saja.
23. Mata kalih ênto tuah ne anggon saksi, ditu nyan dêlikang, apang iba tatas uning, tui saja apa bobab.
24. Ne iwasin suun gêlah ne kêkalih, kalintang wisesa, bisa nguugang pratiwi, tri sakti ne adannya.
25. Asing bani rusak tan pasesa pasti, reh mula paica, Sang Hyang Tunggal mangicenin, sikêpang kai tumitah”.
26. I wiagra rimrim idêpnya miragi, tumuli nakonang, êncen tongosnyane dini, iba ngutang tênggêk macan”.
27. Kaatêhin i macan kêma nêlokin, i kambing nudingang, “Di semere ênto dêngokin”, i macan ia masêêban.
28. Ngênah ngilis tênggêk macane nyalênging, i macan ia babang, malaib tuara manolih, tan kocap i kambing macan.
29. Kawalinin i lutung kacrita buin, amurang majalan, i kakua katêpukin, sêdêk di abinge nginyah.
30. Ia i lutung matakon munyine manis, “Ih iba kakua, apa gawen iba dini”, saut i kakua nimbal.
31. “Ira nginyah dening awak ira dingin, suud malêblêban, krana ira manyêmuhin, apang dadi ya angêtan.
32. Balik jani ira matakon ring cai, cai bakal kija, uli ija cai inuni, ênto te mêlah tuturang”.
33. I wênara alon munyinnya nyautin, “Ira mangumbara, mangulati pacang bukti, sa gênah parane tiba.
34. Jani dini sêdêk mêlah katêpukin, baan i kakua, jalanke manyama jani, jêle mêlah ajak dadua”.
35. Crita puput pasêngketannya sang kalih, kasih kinasihan, kocap i wênara jani, tan doh dane i kakua.
Puh Durma
1. Ênto pisan kaingêtang ban wênara, pakêkasihannya jani, ring dane kakua, trêsna kadi manyama, makilit saling sukanin, ia i wênara, mesêm mamunyi kênying.
2. “Duh kakua jalan kuda barêng luas, cêkuh jaene nadi”, masaut kakua,”Dija ada punyannya”, i lutung bangras mamunyi, “Data takonang, jalan paling nejani”.
3. Sang kakua masih sêdsêd manakonang, i lutung manyautin, “De dukuh Kantrungan, gêlah kalilirannya, kumpinnya ia nampêdang jani”, laut majalan, marerod sarêng kêkalih.
4. Cêritayang suba têkêd jroning abian, agêt manuju sêpi, i lutung ngenggalang, ngehkeh ngasop ngalêpeang, “Aruh lalah san ja kai”, i kakua nyamprag, dadi makêrah mamaling.
5. Kaget têka de dukuh manganggar tumbak, mandup-andup nimpugin, sang lutung ia mabuang, mênek di kayu enggal, sang kakua cêlang nyalisih, batan têngkulak, de dukuh manyêlaksakin.
6. Laut makêjit i lutung sarwi ngêndingang, “I kakua ia manyingid, di batan têngkulak, sang lutung ia mabuang, mênek di kayu manyingid”, de dukuh emêngan, miragi munyin wênari.
7. Dadi nêgak de dukuh ngingêr ngrêsêpang, munyinne i wre yakik, tur ngungkab têngkulak, sang kakua mapi nidra, kajêmak tur kakisain, de dukuh enggal, nadtad mangaba mulih.
8. Têkêd jumah de dukuh nyritin pianaknya, “Ayu mai te gêlis, êne bapa maan, pacang be jahên pêsan, basane gaenang raris, santêne liunang, apang luung bêbêkin”.
9. Ia ni Ayu Kantrungan matur sandika, nêsêk gurunne gêlis, laut manunasang, “Punapi sih punika”, gurunne laut nyaurin, “Ne madan kakua, ulamnyane muluk manis.
10. Timbung bankit lawar komohnyane mêlah, timpalang arak anis, nasi baas barak”, laut krangkengin enggal, de dukuh raris nakonin, “Apa amah iba”, sang kakua manyaurin.
Naskah ini dikumpulkan dan diketik kembali dalam huruf Kawi-Latin oleh I Wayan Sutedja, Buruan, Penebel Tabanan
SÉDAN DYAH SATYAWATI
Om awighnam astu
Sinom.
1. Mangkin wénten caritayang, utusan sampun mamargi, ngojog raris ka purian, ring linggih Sang satyawati, prakanggé saking riyin, papatihé lintang tutut, sring sampun kagocékang, nyidayang pakaryan sami, mula kasub, Tuhayata aranika.
2. Pranamya nabdabang têgak, aturé madulur tangis, “Ratu tityang lintang nista, mamarêkan saking alit, purun mangêtohang pati, mangkin rawuh kari hidup, mangusap – ngusap lima, rawuh mahatur némangkin, lintang lacur, iraka sampun néwata.
3. Sédané ngarana yadnya”, sampun kapidarta sami, muwug raris makoyonan, para istriné manangis, macêbur paguliling, ring nataré pasalêguk, muka ucêm kaêbukan, sinom pada pagulanting, masih luhung, saksat bulan kalêmahan.
4. Sang Satyawati kocapan, duhkitané mangalangit, bêngong-bêngong mapangênan, pitrêsnané mangulilit, nangis ida muntag-mantig, rasa kadi tan pabalung, lêmêt mandapa layuan, twara sida mananggênin, suwé kantu,lélo maring palinggihan.
5. Panyrowan pada manyagjag, sami ngêlisang nulungin, masdliyuran padaa gonjah, bau mara ida éling, dadi mawêtu tangis, manyêlsêl sang sampun lampus, “Inggih ratu gustin tityang, lalis san ratu ninggalin, mangalalu, késah saking pamêrêman.
6. Némangkin tityang ngértiang, mangda sida jua kapanggih, dyastun nêmu suka duka, kabatêk ban trêsna bakti”, ngêlisang lawut mamargi, panyroané pada ngêlur, ngêling masasambatan, misadya pacang mangiring, tan kalingu, pamarginé lwir pawana.
7. Twara liu mangiringang, wang jêro wantah asiki, maadan Ni Sugantika, juru canang kasub ririh, lintang baktiné ring gusti, kalédangin uli malu, nyandang ênto anggon tulad, sêbêng alêp jêgég bangkit, subaditu, ngiring malinggih ring rata.
8. Mamarga tan patolihan, pagêh kayuné astiti, mangéstiang pati brata, ngamanggêhang guru laki, dadi sêngkala di margi, krétané jêg buka bungkus, macêbur nuli mamarga, kalangkung sranta ring margi, ringgang-ringgung, lungan tumbak katungkêdang.
9. Pasih gêtihé ngalimbak, maombakan babar angin, tumbak panahé masasah, upami parangan lanying, aasan oncéré putih, sawangang didih manglêmbur, sasimping miwah karah, mirib bé nyandêrin didih, pêngit mangkug, bon bangkéné mabyayagan.
10. Mangkin sayan madurgama, ngawé jêjêh sang ningalin, kawéntênan ring payudan, ndi kapan sang Satyawati, purun pacang manyingakin, lêwih ngungas boné mangkug, sarat kayuné ngranayang, kabatêk ban trêsna bakti, mangalawut, ngamanggêhang satya brata.
11. Marga sêngka madirgama, mapréngét ban jêmparing, dadapé anggon salumpah, pamarginé inggit-inggit, kêsyah-kêsyuh boné alid, rasayang bon tanjung mênuh, kénto anggon nyalimurang, mangdé sida mangararis, molih lantur, rêgêd ilang atindakan.
12. Sang Satyawati sawangang, maprahu banawa rangin, tunggulé upama bidak, babandaran pati hurip, malayar mangalih bati, mangdé sida ya katêmu, sang Satyawati nayungang, mangéstiang guru laki, twara lantud, napak sawa magunjitan.
13. Dadi bah buka pangsêgang, manêpénin karang asti, mirib kasur makakêbat, panyanggran sang Satyawati, baan tuyuhé mamargi, apa kranané ngarantun, sing sawané ngagêm panah, kajujur masih dêlokin, boya iku, layon idané sang Salya.
14. Katah sawané kacingak, raris ida ngawangsitin, panyrowan ni Sugandika, saha mawacana aris, “Uduh Sugandika nyai, kêma tulak nyai mantuk, mangojog ka puri Madra, sambatin ja pada sami, apang tau, têkéning akêjat-kêjat.
15. Lawutang nyai nangkilang, ring ida sang kawi lêwih, saratang manunas lugra, mangdê munggah dadi gurit, tingkah nira buka jani, mamanggih saranta ibuk, sagét lédang kapirêngang, antuk sang tinggalin rabi, sarêng sêndu, bilih ngawêtuang yéh tingal”.
16. Punika né kabêsênang, antuk sang diah Satyawati, gawung wacanané sarag, pêgat-pêgat sada irit, pramana rarad narisdis, kéwala kayuné wruh, mamawosang mangindikang, saparipolahé tindih, jati sisu, sampun tan éling ring raga.
17. Wyaktiné ni Sugandika, uning maminêhin wangsit, lêngkaran ida sudéwia, krana gêlis matur uning, “Duh ratu sang srining lêwih, mrêtaning wong sakalangun, matra purun tityang nulak, wacanan ratuné mangkin, tityang kukuh, mêkul padan sasuhunan.
18. Tityang ngiring malih nyadma, ka mrêca pada numadi, yan sampun cokor idéwa, ring madya pada manrêsti, sapasira pacang ugi, nyawisang toya padyus-dyus, yadyan mangaturang sêkar, ngaracikang sarwa wangi, tityang ratu, mula juru nabdab payas.
Naskah ini dikumpulkan oleh: I Wayan Sutedja, Buruan, Penebel, Tabanan
I GEDE TOGAG
OM AWIGNAM ASTU NAMASIDAM
GINADA
1. Pakulun ratu batara, guru reka saraswati, miwah sang hyang kawi swara, tabe kaula pakulun, luput tan inila-ila, tulah mami, purna ayu kang manusa.
2. Idup mase gela-gela, peteng lemah sai sedih, ludin tiwase mangonyang, kene salah keto enduk, muda gemba ngandang-ngandang, katah runtik,saruanag mengawe gita.
3. Gita guyu pasajayan, ento anggon guyon dimargi, kocap wong Koripan, pesengan I Made Sanur,muani jangjang bisa tresna, alus budi, mamra menek tarunannya.
4. Ada tresna pernah misan, lemah peteng ia makanti, I Gede Togag ke wastannya, satia wacana salulut, gawennyane mangulanjar, sai-sai, demen maboros mapikat.
5. I Gede Togag ia cepag, cangkem linggah netra nelik, basang bedog batikulan, kumis barak bawong pulu, bogbog getar makakakan, lampias lamis, tuara ngebang-ngebang peta.
6. Jani ia luas mapikat, ka alas ka gunung sari, suba lingsir malipetan, simpang jumah dane dukuh, minta toya ya kasatan, sada gati, ne dukuh jumah mamaca.
7. Bau rauh maring natar, ne dukuh raris nyapatin, mai dewa ka duwuran, sapa sira titiang tandruh, I Made Sanur angucap, swara manis, inggih titiang sairinga.
8. Inggih titiang wong Koripan, nanging wangsan titiang tani, I Made Sanur nartayang, niki misan titiang tuhu, mawasta Gede Togag, ipun sakit, segere ya kedap sepra.
9. Bapa sapunapi wangsa, bapa samping punuk gudig, bapa mai suba lawas, manukuh ajak papitu, sami matunggalan sembah, ne ring nguni, bapa pecak wong Gagelang.
10. Bapa buka widi sweca, dini bapa nangun kerti, wenten samas tigang benang, sami bapa siwin ipun, ala ayu bapa ngolah, tuah abesik, dayane dini makejang.
11. Anging bapa tane bagia, adane sama lan tosing, buka gaginane nyembar, katah pakpak tuara pupu, apin kene bapa wirya, buntut rujit, pianake ya luh makejang.
12. Ento pada pianak bapa, sami ya mangawe sedih, liu te pada managihang, dere manah bapa guluk, ada sugih tan pasastra, ada ririh, tiwas sunia kiul pisan.
13. Ada anteng turing pradnyan, wangsannyane teben sisi, bapa kari keluk pisan, nyaman cening dini eluh, papitu patuh manguratak, nyandang puji, sami ya demen masastra.
14. Yaning cening wantah sweca, supat bapa kadi mangkin, jalan dini ajak bapa,jele melah ya silunglung, olasin ja kuda bapa, mangde sudi, apang maren kaduhkitan.
15. Yan sih cening kudu nyupat, juang adin ceninge dini, salah sinunggal bapa lega, wireh wangsa suba patuh, dadi silih diri krama, lasia budi, mati idup bapa suka.
16. Inggih wenten pangendikan bapa, titiang dumun matur sisip, bahan mudane kalintang, tuna sastra pati kacuh, sasar nista tan paguna, tuna sami, langgana titiang ngiringang.
17. Lamun bapa trus sweca, anggen titiang panjak driki, juru sapuh ngalih saang, smadain titang patut, titiang kiul puntul pisan, sai paling, ala ayu tan kacidra.
18. Diapin kento da nyebetang, beloge dadi ajahin, kiule dadi ambanang, kewala apang cening tutut, mararama pelajahin, eda ganjih, pageh estiang matingkah.
19. Jani jumunin malajah, awak lekad suba kelih, tiru-tiru kapatutan, sastrane ya anggon suluh, nyuluhin ragane makejang, ala becik, sastrane ditu majarang.
20. Sastrane mawak Widi Wasa, anggom meka sai-sai, ngalanting ditu apang melah, lemah peteng ida sungsung, mabraya mawadesa, eda jail, da merkak makakakan peta.
21. Da iri-iri di manah, bogbog momone impasin, eda dewa mamisuna, eda ngaku-ngaku weruh, prajani nemu wisia, manggih weci, panes bara maring raga.
22. Eda ngajum gunan awak, anak liu mamedasang, lamun mula twah rejang, doh para kadena gambuh, kramannya dadi manusa, pelapanin, kadi anank ngalih saang.
23. Mesele dadi gedenang, ngaba abot pala sakit, lamun ingane mangaba, amonto peselang luwung, buka anake manegak, pelapanin, depang endepan manegak.
24. Labuh ya dadi gigisan, yanbas tegeh ban malinggih, dilabuhe sakit pisan, kepek dadi bawonge elung, keto kramane pasaja, bogbog munyi, pajalane tuna kejokan.
25. Ento ala nemu jengah, tingkah jani suba langsih, eda mulus ngugu peta, munyi katah dadin ipun, munyi tresna lampah dusta, munyi kasih, lampahnyane satru galak.
26. Eda surud masang cidra, lampah petane dasarin, darma sadu pelajahang, eda punyah pati kacuh, ingetang jua apang melah, nene becik, anggon suluh peteng lemah.
27. Ngawe asihe setata, eda pati uncah-ancih, awak crik tani bagia, tuna Widi tumbuh lacur, dini bareng ajak bapa, natak tiyis, jumunin matapa sadia.
28. Ring yang ibu mangastawa, sanggahe eda mangengsapin, pageh estiang di manah, braya mitra apang tuhu, mararama eda capala, tulah urip, salara-lara temuang.
29. Sastrane ya anggon bapa, siwi tunasin kayuktin, wariga ne malu tulad, ento widi ala ayu, ditu ngalanting apang melah, belog ririh, sugih tiwas to ngadakang.
30. Wariga siwaning daya, tutur gama pada nyiwi, usada pada masiwa, sang hyang tigane ngawangun, mretiu miwah sang hayang sukla, guru hening, sangkan sakti ninda krama.
31. Kento liang ning wariga, siwa gunane majarin, apang eda salah siwian, pangerastitine patut, cai Made ne pirengang, saking aji, maadan ya bwana mabah.
32. Siwa gunaning para jana, guru reka mituduhin, sami dewata mangamong, tungtung sang hyang tiga ngwangun, masiwa ring sang hyang sunia, sukla suci, negakin angin mangelayang.
33. Dalang jaksa masiwa wetan, ring hyang Iswara manyiwi, pande wesi ring hyang Brahma, pande emase puniku, masiwa ring Mahadewa, punang sangging, masiwa ring sang hyang Indra.
34. Undagine punika, ring hyang Iswakarma manyiwi, balean ring Kaiapa, pangiwane siwin ipun, Mrecukunda Brahma sweca, nunun ngatih, widia dari widia dara.
35. Brata tapa patenungan, panyarikan juru tulis, masiwa gotra, siwa gotra lanang wadu, dadi ratu jenar dana, siwan gumi, wantah Siwa-Boda ika.
36. Masiwa ring sang hyang Brahma, miwah ring sang hyang Wisnu murti, adi ngaran sang Bubuksah, hyang Gagakaking kawit malu, mimitaning Siwa Boda, banyu hening, ngeseng nganyut pataka.
37. Ngawe sau anco tambek, seser cungik santa blantik, ida sang hyang Bubuksah, ngawe kilap muang lalakut, sang hyang Sambu ring ersania, ngawe ririh, pradnyan darma hyang tatiga.
38. Ida sang hyang guru reka, miwah sang hyang Saraswati, ngawe belog hyang Mangacongol, Kalika mangawe buduh, ngawe jalir tuah dadua, Kama ratih, muang ida Kama jaya.
39. Ngawe madat hyang tatiga,Nabi Adam saking Jawi, miwah Nabi Bagenda, Nabi Yusup sakti terus, ngawe pipis padi timah, nene yukti, ida sang hyang ring daksina.
40. Jani hyang Brahma mayoga, mangasrenin punang gumi, sangkan dahat panes bara, sang ratu ngarawos kewuh, kali yuga maliweran, twah I maling, katon sadu maweh laba.
41. Salah yan asolah darma, mangerawos ditu kapuji, ngantu-antu Surya Candra, sasih tanggal muncuk lungsur, ujan angin nyalah para, ngawe paling, benjo bunter saru samar.
42. Sami metoh ring babadeyan, ngawag-awag mabet mentis, hyang Berahma manuduhang, sangkan pada demen ajum, manuwekang sang hyang aksara, suba jati, di aji kempaning jagat.
43. Cening da keto manulad, milu bareng munyah manyih, pageh estine pelajahin, dana olas ento turut, twara jani ya pupuang, wekas ambil, pakenehe ayuning lampah.
44. Diapin benya managgih sasar, eda pisan milu paling, kedarmane pitindihang, katah imbannyane tuwut, sang Rama nyusup ring alas, lintang sakit, kapanesan lara wirang.
45. Priane ni dewi Sita, sang Rawana reke ngambil, wekas malih nemu sadia, sang Sugriwa bakti nyungsung, mangarusak sang Rawana, telas mati, dewi Sita buin tulak.
46. Wenten panji Singanjaya, kelangan ni Rangkesaari, sedih ngumbang mailehan, ke Jawa ke Bali nyusup, pageh esti lebih tresna, dadi manggih, Widasari ya mayuda.
47. Dadi menang ring payudan, ni Rangkesari ya mulih, keto dewa tuara linyok, eda nyelsel raga lacur, satrane sedeng ingetang, nene yukti, anggon suluh peteng lemah.
48. Bapa nyatianin idewa, satrane yukti tindihin, dini bareng ajak bapa, sing nya kaget ada tuduh, widine kayun malingga, teken cening, bapa bareng manemuang.
49. Wireh bapasuba tua, makejang-kejang tong mempih, puntul gama tuna liwat, dadi lipiane metu, buka ludin bapa tua, gumi gering, momone pada majalan.
50. Malih upayan Ulandamangawenang rundah gumi, ampiun tuun mudah-mudah, pamadate sayan munjuk, luh muani magedaban, girang manumplik, mamadat manulad-nulad.
51. Tiwas sugih darma corah, suba mamadat manumplik, demen ajum kaden melah, nene darma milu inguh, bisa linyok malagendah , ngulah bukti, nyabung bebek mangupaya.
52. Ada anak luh tiwas, kadung kasusupan numplik, suba caluh suba lompang, mangliyep mamengkung sadayu, temah tuara bisa jengah, mulah polih, tuara nglinguang peta ala.
53. Men Gedor masih mamadat, demen manumpukang batis, ngadu daya bisa ngenyor, basang bedog bawong pulu, mata sumpe ejit tapak, mabet asin, busan-busan ya kelangan.
54. I Sadug milu mamadat, mrokpok pongah tidong gigis, petannyane lampias lamis, idepnyane labih puyung, glindeng-glindeng gambah-gambah, mabet mentis, ngurek cangklong busan-busan.
